Corona zette een gezonde leefstijl hoog op de agenda. Daarbij was bewegen in de buitenlucht een jaar lang een van de weinige dingen die we nog wél mochten, naast thuiswerken en boodschappen doen. Geen wonder dat overal de wandelaar opdook, al dan niet luisterend naar een podcast of keuvelend in een audiochat. Velen ontdekten de buitenmens in zichzelf. Maar: het is wel 2021, en dus hebben we een app nodig die ons een zetje geeft.

Een doorslaand succes werd de app Ommetje, ontwikkeld voor de Hersenstichting in het nog onbezorgde jaar 2019. De stichting had vooral de mentale gezondheid van werknemers op het oog. Ze wilde mensen met een zittend beroep ervan bewustmaken dat voldoende bewegen de hersenen fit houdt, de creativiteit stimuleert en helpt onthaasten. Toen kwam het coronavirus en besloot de Hersenstichting de app toegankelijk te maken voor een breed publiek.

De lichamelijke gezondheidswinst van een fikse wandeling bleek in coronatijden geen overbodige luxe, en zo maakte Ommetje een hoge vlucht. In maart van dit jaar hadden al een miljoen Nederlanders de app gedownload. Neuropsycholoog Erik Scherder is het gezicht van Ommetje. Hij deelt na een wandeling punten uit, complimenteert („Goed gedaan!”) en dist allerlei hersenweetjes op.

Start Ommetje

Buiten bewegen, lekker uitwaaien, je hoofd leegmaken: het kan in principe allemaal ook zonder app en telefoon, zonder je locatie te delen, zonder virtuele medailles, zonder je prestaties wereldkundig te maken. Waarom kiezen we er dan toch massaal voor? Wat beweegt ons?

Een frisse voorjaarsochtend. Boven het meest zuidwestelijke puntje van de Veluwe is de lucht zo blauw dat toeristen op een Grieks eiland er jaloers op zouden zijn. Een koppel schapen, de vacht nog dik, koestert zich in de zon. Het klompenpad kronkelt tussen de glooiende akkers van de Wageningse Eng, waar de rogge groeit, de halmen golvend in de wind. Langs het pad bloeit de judaspenning.

Tijd om het Ommetje te starten, een kwestie van een druk op de knop. „Je bent aan het lopen”, meldt de app bondig. „Lock je telefoon en geniet van je omgeving.” Een uiterst sympathieke aanbeveling; de afzender geeft er blijk van de tijden te verstaan. Slurpt de doorsneeapp niet voortdurend onze kostbare aandacht op?

De schaduwen van dikke takken werpen een lijnenspel op de laan. Hoog in het jonge groen klinkt getjilp en gekwinkeleer. Een duif koert tevreden, in de verte blaft een hond. Ommetje telt de minuten en de meters, de wandelaar komt in de benen. Rechts een wijngaard en een wit landhuis. Een hardloopster komt met gezwinde pas voorbij, koptelefoon op het hoofd. Uit de tegenovergestelde richting nadert een mountainbiker.

Geen afleiding

De app is allerminst een bron van afleiding. Ook met notificaties aan geeft Ommetje tijdens de wandeling geen kik. Je hebt er geen kind aan. In de appstore zijn de recensies dan ook vrijwel zonder uitzondering lovend. Toch werd met de app ook een nieuw fenomeen geboren: Ommetjes-­stress. Gebruiker ”jacoradio” verwijderde na zeventig dagen zijn account, omdat hij er slaaf van werd. Hij hekelt het competitieve element, de puntentelling en het vergelijken van scores. „De lol van het ontspannen lopen was bij mij totaal verdwenen en het begon mijn leven te beheersen.” Terwijl de ontwikkelaar op veel complimenten reageert met een bedankje, blijft de kritiek van deze afgehaakte gebruiker in de appstore onbeantwoord.

Op de Wageningse Berg bloeit de appelboom, net als de prunus en de kweepeer. En de rododendron, in paars en rood, in roze en wit. De maretak siert de boomtoppen, lager bij de grond fladderen mezen van tak naar tak. Een specht hamert, als roffelde hij op een trom. Boven de Betuwe laten drie gakkende ganzen van zich horen. Een pissebed kruist het pad, op z’n dooie akkertje. Het beestje moet het zonder app stellen.

Moderne wandelaar

Anders dan de romanticus, die ook rust en heling zocht in de natuur, neemt de moderne wandelaar zijn onafscheidelijke mobiele apparaten mee – die voor alles de oplossing zijn. De smartphone, de app, de stappenteller, het slimme horloge. In de techniek ziet de moderne mens de vooruitgang. Heeft een wandeling wel zin als Apple, Google en Erik Scherder met zijn app je niet vergezellen, je stappen tellen, je tempo meten? Als je je tocht niet op sociale media kunt delen? De natuur, het buiten zijn en de rust zoeken, op sleeptouw genomen door een app, en tegelijk meedoen aan de deelverdwazing op sociale media: het is een wonderlijke postmoderne vermenging.

Op een grote boomstam zit een grijze man met de uitstraling van een sikh. Onder zijn vuurrode broek draagt hij sportschoenen. De man is verdiept in zijn smartphone, die hij onder zo’n hoek houdt dat de blauwe hemel niet schittert in het scherm. In de hoogte klinkt doordringend gezoem. Een zwerm bijen? Nee, een drone. Het is 2021 en de wandelaar zal het weten.

Aan het einde van de route, 55 minuten na de start, kan het Ommetje worden afgevinkt. Scherder meldt zich. „Ik heb hersenweetje #23 voor je! Naarmate je ouder wordt, neemt de werking van je afweersysteem af. Door te bewegen kan je deze veroudering tegengaan.” Wel, dat is goed om te weten. Dank, professor!

Punten

De wandeling van 55 minuten levert elf punten op, onder meer voor een actief gelopen Ommetje, dat bovendien meer dan 20 minuten duurde. De app mag dan tijdens het lopen op de achtergrond blijven, Ommetje is geen gereserveerd type maar eerder een charmeur. De ontwikkelaars weten duidelijk alles van beïnvloedingstechnieken en beloningsmechanismen, die ervoor zorgen dat je steeds weer naar de app grijpt. De hele trukendoos gaat open. Frankwatching, weblog over digitale trends, somt op: belonen van positief gedrag, sociale bewijskracht (groepsdruk), ononderbroken reeksen (zoals in Snapchat), het uitdelen van hartjes, voortgangsbalken, de kracht van herhaling, de ranglijst, gezien worden, de autoriteit en sympathie van Scherder en tot slot: de vrees te verliezen.

Scherder zelf bekijkt het van de positieve kant: de beloningen motiveren, en daar gaat het allemaal om. Op forums en blogs bespreken gebruikers van Ommetje uitvoerig hoe je zo veel mogelijk punten kunt verdienen: door telkens je activiteit te delen op sociale media, door dagelijks te wandelen en die reeks niet te onderbreken, enzovoorts. Op het blog Datamirage waagt ene Wil het om haar scepsis te tonen. Op 1 april 2021 schrijft zij: „Waarom doen jullie het allemaal eigenlijk?”

Het is nog maar één stap naar het echte wandelgeluk. Loop je zonder een app, dan zijn de natuur en de rust zelf je beloning. De winterrogge golft in de wind, de schapen warmen zich aan de zon. En jij, je ademt in.