Woedend staat priester Storni tegenover de studente. Máxima Zorreguieta, die komt de collegezaal niet meer in. Hoe durft ze.

Máxima had haar hand opgestoken toen hij de leer van kerkvader Thomas van Aquino doceerde. „De man gaat ’s ochtends naar zijn werk. De vrouw is thuis en zorgt voor haar kinderen”, hield de docent de studenten aan de katholieke universiteit van Buenos Aires voor. „Als het klopt wat u zegt”, vroeg Máxima, „waarom zouden wij vrouwen dan naar de universiteit komen?” Ze kon de zaal verlaten en hoefde niet meer terug te keren. De tentamenstof moest ze leren met aantekeningen van iemand anders.

Dat het voorval veel zegt over de Argentijnse studente, wordt in de loop van het boek duidelijk. Máxima is een vrouw met duidelijke opvattingen en laat die ook graag horen. Maar ze is ook iemand die zich schikt naar een bestaande orde, tradities en regels. Bijvoorbeeld op een universiteit waar geen ruimte is voor weerwoord. Ze dient geen klacht in als haar de kans wordt ontnomen om de colleges van een verplicht vak te volgen. Rustig pakt ze haar spullen en vertrekt.

Deze en talloze andere anekdotes die Marcia Luyten optekent, laten zien hoe Máxima gevormd is. Ze zeggen iets over de waarden waarmee ze is opgevoed en over de mensen die invloed hadden op haar leven en denken. Ze verklaren waarom de koningin vrij gemakkelijk haar plek innam in een koningshuis op een ander continent.

Luyten had eigenlijk een biografie willen schrijven over de koningin, die deze maand 50 wordt. Maar het werd een biografische schets. Een levensbeschrijving maken lukt beter als de hoofdpersoon niet meer leeft, omdat betrokkenen vaak pas dan willen meewerken. Ondanks de toestemming van de Rijksvoorlichtingsdienst bleek dat ook nu lastig. De notenlijst bevat 159 keer de vermelding ”Interview” – zonder dat er een naam volgt. Uit het boek blijkt wel dat Luyten in ieder geval familieleden van Máxima, haar beste vriendinnen, klasgenoten, studiegenoten, docenten en collega’s heeft gesproken. Maar wel anoniem dus. En volgens het voorwoord alsnog voorzichtig, uit loyaliteit.

Bijbelles

Het eerste hoofdstuk werpt licht op Máxima’s wortels. De latere koningin wordt geboren uit het tweede huwelijk van Jorge Zorreguieta. Officieel is ze een buitenechtelijk kind, want haar vader kan volgens de Argentijnse wet noch de kerk niet wettig scheiden van zijn eerste vrouw. Haar ouders geven elkaar daarom het jawoord in Paraguay.

Voor de Rooms-Katholieke Kerk leven Jorge en María echter als ongetrouwd stel in zonde. Om die reden mogen zij ook niet ter communie gaan. Op zondagmorgen bezoekt het gezin de mis, maar Máxima’s ouders blijven naast hun kinderen in de bank zitten als de gemeente naar voren loopt om de hostie te ontvangen. Voor broer Martín een reden om later te breken met de katholieke kerk. Hij vond het een vernedering voor zijn ouders.

Over de godsdienstige opvoeding weet Luyten verder te vertellen dat Máxima als scholier Bijbelles krijgt van een oudere dame. In haar vrije tijd, want de prestigieuze Northlandsschool geeft geen les in religie. Later, als student, volgt ze een soort catechese bij de vooraanstaande priester Rafael Braun. De man die later een rol zou hebben in de huwelijksdienst van Willem-Alexander en Máxima.

Dodenlijst

Een zorgeloze kindertijd heeft Máxima niet. Vanaf haar vijfde staat er een beveiliger met doorgeladen geweer voor de deur. Is haar vader thuis, dan lopen er agenten in burger door het appartementencomplex. Haar moeder moet elke dag een andere route kiezen als ze haar en Martín naar school rijdt.

Vader Zorreguieta –lid van de regering ten tijde van de militaire dictatuur– staat op een dodenlijst. Maar niet alleen hij loopt gevaar. Bij aanslagen op andere hooggeplaatste overheidsdienaren wordt ook hun gezin slachtoffer. Zo raken de kinderen van een topambtenaar die bij Máxima op school zitten, zwaargewond bij een explosie die hun huis in puin legt.

Jorge Zorreguieta is als (onder)staatssecretaris van Landbouw een succesvol koopman. Met de export van Argentijns graan moet hij de steeds leger wordende staatskas vullen. Dat zijn regering vermeende tegenstanders martelde en vermoordde, zag hij als iets waar hij geen deel aan had en ook geen verantwoordelijkheid voor droeg. Jorges rol zou twintig jaar later leiden tot een dreigende crisis in het Nederlandse koningshuis.

Chaoot

De lezer leert de jonge Máxima kennen als een chaoot die haar spullen kwijtraakt en de tijd vergeet. Zo raakt haar beugel zoek en mist ze eens een vliegtuig omdat ze zich verslapen heeft. Moeder María doet van alles om haar dochter bij de les te houden. Ze naait een roze label ”M. Zorreguieta” in haar kleding om te voorkomen dat die kwijtraakt. En na afloop van logeerpartijtjes moet Máxima aan de hand van een lijst controleren of alle spullen weer in de tas zitten.

„Onverbiddelijk streng” is Máxima’s moeder. Vriendinnen mogen veel meer van thuis. Máxima gaat er op haar manier mee om. Als haar moeder een rokje te kort vindt, trekt ze er een langere rok overheen. Buiten gaat de bovenste rok weer uit. En omdat tv-kijken maar mondjesmaat mag, kruipen Máxima en haar broer stiekem voor de buis, als hun ouders ’s avonds weg zijn.

Om het collegegeld van de dure katholieke universiteit te kunnen betalen, moet Máxima naast haar studie werken. Na baantjes als bijlesdocent belandt de economiestudent bij de Bank of Boston, waar ze beleggers en investeerders van over de hele wereld belt voor financieel advies. Ze doet het overtuigend, bevlogen en met succes. Alle klanten lopen met haar weg, schrijft Luyten.

De schrijver schetst een tegenstelling tussen Máxima’s leven in Buenos Aires en dat in New York, waar ze op haar 24e heen emigreert. Waar ze bij de Argentijnse bank met haar harde stem en schaterlach collega’s van hun werk afhoudt, valt ze in Amerika op met haar scherpe, inhoudelijke vragen. Waar ze eerder tegenover klanten en collega’s nog honderduit kletst over familie, vrienden en vakanties, geldt in de Verenigde Staten een strikte scheiding van werk en privé. Ze komt ook niet meer altijd als laatste binnen omdat ze tot in de vroege uren uitgaat. Een werkdag op Wall Street begint vroeg en eindigt laat.

„De ongecontroleerde spontaniteit die de jonge Máxima kenmerkte, heeft ze beteugeld, haar chaotische natuur bedwongen”, concludeert Luyten. „Máxima is bedachtzamer, misschien meer tactisch geworden in haar gedrag, vooruitziend.” Buenos Aires heeft ze achter zich gelaten. Tot groot verdriet van haar Italiaanse vriendje, dat ze in haar geboortestad had leren kennen. Hij reist af naar New York en vraagt Máxima ten huwelijk. Maar ze zegt nee.

Speurwerk

Aan het eind van het boek mist Máxima de liefde. „Jij gaat jouw prins ontmoeten”, verzekert een vriendin. Het wordt een echte prins. Maar dat verhaal bewaart Luyten tot een volgend boek, ”Vaderland”, dat naar verwachting eind volgend jaar verschijnt.

Ondanks de belemmeringen om bronnen dicht bij Máxima te kunnen spreken, getuigt het boek van grondig speurwerk. Luyten weet veel feiten en details boven water te halen die het leven van de jonge Máxima kleuren. Tegelijk blijft ze weg van sensatie en speculatie. Veel bladzijden wijdt ze aan de politieke, economische en culturele achtergronden van Argentinië. Dat is op zich relevant om de wereld te begrijpen waarin Máxima opgroeit, maar soms had het iets beknopter gekund. Het doet niets af aan de waardering voor dit biografische portret, waardoor je het idee krijgt de vrouw van koning Willem-Alexander beter te kennen dan ooit.

Máxima Zorreguieta. Moederland, Marcia Luyten; uitg. De Bezige Bij; 352 blz.; € 26,99