En dat gevaar is er wel, signaleren ds. H. A. van Zetten, voorzitter van de raad van toezicht, en bestuurder P. W. (Pieter) Moens. „Als een docent op een reformatorische school niet meer gelooft dat de schepping in zes dagen plaatshad, waar blijf je dan? Als de theïstische evolutie voet aan de grond krijgt, ben je het Schriftgezag kwijt.”

Beide bestuurders noemen ook andere zaken die hun zorgen baren. „We hebben ons verzet tegen de leer van de veronderstelde wedergeboorte, maar lopen zelf nu het gevaar van een verondersteld geloof. Ook de opvattingen over man-vrouwverhoudingen veranderen. Schoolregels worden wettisch genoemd. We ademen het postmoderne levensklimaat: er worden zo veel keuzes gemaakt op basis van gevoel, in plaats van te luisteren naar het „zo zegt de Heere.” Achteraf proberen we onze opvattingen dan te sanctioneren, desnoods met eigentijdse Bijbeluitleg. Die moderne hermeneutiek mag echter geen plaats hebben in onze scholen.”

De diversiteit in de achterban neemt toe; hoe opereert de VGS in dat spanningsveld?

„We hebben ongelofelijk veel zegeningen ontvangen: vrijheid van onderwijs, prachtige gebouwen en Bijbelgetrouwe lesmethoden. Maar als we elkaar innerlijk kwijtraken, is dat een enorm verlies. Daar vragen we voortdurend de aandacht voor. Als school loop je het gevaar bij je wortels vandaan te groeien. We zijn erg druk met bouwen, maar we hebben verdieping nodig. Terug naar het fundament, de belijdenis. Die biedt tegengif.”

De VGS stelde in 2010 een identiteitsprofiel voor het reformatorisch onderwijs op. „Een hoofdlijn waarin we elkaar kunnen vinden, met een zijlijn waarin er diversiteit kan zijn. We willen werken in de lijn van VGS-oprichter ds. G. H. Kersten en werken ook graag samen met zusterorganisatie VBSO.” De VGS stimuleert het gesprek tussen kerk, school en gezin, „zodat ze elkaar helpen bij de opvoeding van onze kinderen en beschermend om elkaar heen staan. Het belang van een pedagogische gemeenschap is groot.”

De basisschool staat om de hoek, de middelbare school is ver weg, groot, met een brede achterban. Hoe houd je daar als kerk voeling mee?

Ds. Van Zetten (predikant van de gereformeerde gemeente in Nieuw-Beijerland): „Besturen bestaan steeds meer uit professionals, dus de relatie met de kerk wordt losser. Het beeld dat men van elkaar heeft, klopt niet altijd. Betrek elkaar bij de ontwikkeling van het schoolbeleid; dat is verrijkend. Als kerkenraad kun je mopperen op de school, maar het zijn onze gezinnen, in onze gemeenten, die samen de schoolgemeenschap vormen. Als er geen rust en regelmaat is, en als moeders niet thuis zijn, merk je dat aan de kinderen; dan is het voor de school dweilen met de kraan open.”

Moens: „Kerken kunnen bijdragen aan de toerusting van docenten. Bij scholen in andere landen zien we daarvan mooie voorbeelden.” Sinds Moens aantrad, staat bij de VGS internationalisering hoog op de agenda. „Leren van elkaar, over de grenzen heen.” De conferenties die werden georganiseerd, trekken inmiddels belangstelling uit tientallen landen.

Gezien en gevreesd

Beide woordvoerders kennen de Vereniging voor Gereformeerd Schoolonderwijs al veel langer dan de periode waarin ze eraan verbonden zijn. Moens werd –nog maar 25 jaar oud– in 1990 directeur van de Daniëlschool die toen in Soest werd gesticht. „Voor die oprichting had J. J. Verhage, de algemeen secretaris van de VGS, zich voluit ingezet. Hoevelaken en Soest waren de laatste plaatsen die een reformatorische basisschool kregen.”

Ds. Van Zetten was geschiedenisdocent, vervolgens directielid en later bestuurder op de Jacobus Fruytier scholengemeenschap. Hij maakte kennis met de VGS toen Verhage in 1993 in Apeldoorn de nieuwbouw kwam openen. De Fruytier had veel aan de VGS’er te danken. Moens: „Verhage was gezien op het ministerie, door de wijze waarop hij voor de scholen opkwam. En hij was ook gevreesd, want als hij zich in iets vastbeet, liet hij niet meer los.”

De VGS was toen een kleine organisatie die af en toe een nieuwsbrief of document produceerde. „De meeste scholen hadden maar een paar keer per jaar met de VGS te maken.”

Dat is nu heel anders. „We begonnen een administratiekantoor, we gingen scholen adviseren, we behartigen hun belangen bij de overheid. Daarmee nemen we directies veel werk uit handen, zodat zij zich met de onderwijsinhoud kunnen bezighouden. Samen met de scholen bezinnen we ons op ontwikkelingen die hen raken.”

Die stemmen vaak tot bezorgdheid. Wat doet het met u als u daar steeds weer mee bezig moet zijn?

Moens: „Veel. Het beheerst je leven soms. De roep om aanpassing van artikel 23 van de Grondwet wordt steeds luider. De aandacht voor sociale veiligheid wordt beheerst door de genderideologie. In het spreken over burgerschap wordt de moraal van de meerderheid steeds dwingender. Je krijgt als reformatorisch onderwijs steeds minder ruimte. Tegelijk is er de erosie in eigen kring. Beide zaken maken je weleens heel bezorgd.”

Ds. Van Zetten: „We zijn gewend aan het comfort van eigen scholen, maar de komst ervan was een gebedsverhoring. Laat dat gebed er nóg zijn, en laten we de betrokkenheid proberen over te dragen op de nieuwe generaties.”

Verdrukking

De VGS houdt haar jaarvergadering vrijdag voor het eerst digitaal. Tijdens een symposium in Amersfoort op 17 september verschijnt er een jubileumboek.

Bij het honderdjarig bestaan wordt er geld ingezameld voor christelijke scholen in Oost-Europa en Jeruzalem. Scholen die niet door de overheid worden bekostigd, en soms minder vrijheid hebben. En toch kijkt het buitenland niet altijd met jaloersheid naar Nederland, zegt Moens. „Een collega uit Pakistan zei: „Jullie situatie is veel gevaarlijker. Wij zien de vijand; hij woont naast ons. In Nederland komt hij sluipenderwijs binnen.” Een vrouw uit India zei tijdens de laatste conferentie: „We danken God voor de verdrukking; die brengt ons dichter bij Hem.” Kort daarvoor was de school van haar kerk met een shovel platgewalst. Op bevel van de overheid.”

Het reformatorisch onderwijs staat bij het eeuwfeest van de VGS op een kruispunt, zegt de bestuurder. „De druk op onze scholen vanuit overheid en samenleving neemt toe. De meest royale jaren liggen echt wel achter ons. Maar het kan zijn dat de beste jaren nog voor ons liggen. We zijn geneigd het op een akkoordje te gooien met wat de samenleving van ons vraagt. We mogen vanuit onze diepste overtuiging duidelijk stelling nemen: Híér staan we voor.”

Ds. Van Zetten: „We kunnen somberen over de ontwikkelingen, intern en extern, en daar is alle reden toe. Maar laat het ons dichter bij elkaar brengen, en dichter bij de wortels van onze scholen. Op biddag heb ik in Nieuw-Beijerland over Filippensen 4 gepreekt: „Weest in geen ding bezorgd.” Even daarvoor lezen we: „De Heere is nabij.” Dat geeft ontspanning. Hij regeert.”