Zo’n vier weken geleden kwam hij terug op het kasteel, nadat hij bijna een maand in het ziekenhuis verbleef. In een verklaring van het paleis bedankte de hertog van Edinburgh alle medewerkers van het King Edward VII Hospital en het St. Bartholomew’s Hospital, beide in Londen, voor hun goede zorgen, en de inwoners van het koninkrijk voor hun beterschapswensen.

Bij zijn ziekenhuisopname op 16 februari meldde Buckingham Palace dat de hoogbejaarde prins op „eigen kracht” het King Edward VII-ziekenhuis was binnengewandeld en dat hij redelijk opgewekt was: „in good spirits”, zoals het paleis het noemde. De verplaatsing naar het St Bartholomew’s Hospital voor een ingreep vanwege een „bestaande hartaandoening” gaf meer reden tot ongerustheid. Hij keerde daarna terug naar het eerste ziekenhuis en mocht uiteindelijk weer naar huis.

De Queen, die op 21 april 95 hoopt te worden, verloor de man met wie ze meer dan 73 jaar getrouwd was. „Hij is niet iemand die gemakkelijk complimenten aanneemt, maar hij is simpelweg mijn steun en toeverlaat”, aldus koningin Elizabeth bij hun gouden bruiloft.

De koninklijke familie verliest –in de woorden van kleindochter prinses Eugenie– „de rots voor ons allen”. De Britten zien een energieke, sportieve, originele en soms excentrieke prins-gemaal verdwijnen die in de meer dan 69 jaar lang dat Elizabeth vorstin is, op twee passen afstand van zijn echtgenote die ”Firm” –zoals hij het koninklijke bedrijf noemde– hoog heeft gehouden. Een man ook die tot op het laatst bij de tijd bleef en achter zijn laptop kroop om Zoomgesprekken te hebben met zijn in Amerika wonende kleinzoon prins Harry, de hertog van Sussex. Helemaal zoals het moet, ging het daarbij niet. „Aan het einde van het gesprek slaat hij zijn laptop dicht, in plaats ”verlaat het gesprek” aan te klikken”, aldus Harry.

Prins Philip is pas vier jaar geleden met pensioen gegaan. Buckingham Palace berekende toen dat hij er 22.219 solo-optredens op had zitten, 5496 toespraken had gehouden en 637 buitenlandse bezoeken achter zijn naam had staan. „Je kunt maar beter ophouden voordat je je uiterste houdbaarheidsdatum bereikt”, had de prins zelf bij zijn negentigste verjaardag al gezegd. Hij kondigde aan alleen nog uitnodigingen aan te nemen voor dingen die hij leuk vond, maar dat waren er tot zijn pensionering nog altijd een paar honderd per jaar. Van zijn meer dan 700 beschermheerschappen had hij er veel nog behouden.

Britse media wezen er jarenlang gretig op dat Philip in zijn eentje meer activiteiten ondernam dan zijn kleinzoons Harry en William samen. Dat niet alle taken dezelfde diepgang hadden, wist hij als geen ander. „U staat op het punt de meest ervaren plaquette-onthuller ter wereld in actie te zien”, zei hij met karakteristieke humor bij de opening van een nieuwe tribune in crickettempel Lord’s.

Philip, die zijn loopbaan bij de Royal Navy moest beëindigen toen zijn echtgenote koningin werd, was in zijn doen en laten altijd recht door zee. Hij nam ook geen blad voor de mond, ook niet tegen Elizabeth, die hij wel eens een „stomme idioot” noemde en meer liefkozend „worst” („sausage”). De koningin had haar weerwoord klaar en is er in het openbaar ook op betrapt dat ze Philip gebood nu eindelijk eens zijn mond te houden: „Shut up!”

Dat uitspraken van de prins niet altijd politiek correct waren, heeft tot veel grappenmakerij maar ook verbazing en boosheid geleid. Eigenlijk wilde de prins met zijn opmerkingen het ijs breken of een gesprek op gang krijgen, maar dat werd niet altijd op die manier begrepen. Er zijn hele collecties aangelegd met grappen en citaten van de ”Duke of Hazard” – de gevaarlijke hertog. „Waar gorgel je mee, kiezelstenen?”, was een vraag aan zanger Tom Jones. ,Het is heel moeilijk te begrijpen dat het mogelijk is om enorm waardevol te worden door het zingen van wat volgens mij de meest afschuwelijke liedjes zijn.”

Dat er altijd over hem werd geschreven, wist hij ook. „Jullie hebben muggen, ik heb de pers”, vertelde hij bij een ziekenhuisbezoek in de Cariben.

De hertog van Edinburgh, een titel die schoonvader koning George VI hem verleende bij zijn huwelijk met prinses Elizabeth op 20 november 1947, kende een allesbehalve normale of probleemloze jeugd. „Ik moest gewoon doorgaan. Dat doe je nu eenmaal”, vertelde hij daar zelf over.

Philip werd op 10 juni 1921 geboren op de keukentafel van Mon Repos, het buitenverblijf van de Griekse koninklijke familie op het eiland Korfoe. Zijn grootvader was koning George I van Griekenland (1845-1913), een Deense prins die in 1863 naar Athene was gehaald om de troon te bestijgen.

Aan moeders kant was de baby een nakomeling van de Britse koningin Victoria, zijn betovergrootmoeder. Philip was zesde in lijn voor de Griekse troon, maar die kwam nooit in beeld, want Philip en zijn ouders moesten in 1922 uit Griekenland vluchten.

In de aanloop naar zijn huwelijk deed Philip in 1947 –hij was toen al een jaar in het geheim verloofd met Elizabeth– afstand van zijn Griekse rechten en titels. Hij nam toen de achternaam ”Mountbatten” aan, de verengelste versie van ”Battenberg” – de naam van moederszijde van de familie, en ook de naam van zijn favoriete oom, beschermheer en pleitbezorger Louis Mountbatten.

De ballingschap zorgde ervoor dat het gezin van Philips ouders uit elkaar viel. Na enkele jaren in Frankrijk werd de jonge prins geparkeerd bij zijn Engelse familieleden, die hem naar een kostschool stuurden. De prins werd gehard in Gordonstoun in Schotland, maar werd daar ook de liefde voor de zee bijgebracht en aan het begin van de Tweede Wereldoorlog begon hij een opleiding aan het Royal Navy College in Dartmouth. Louis Mountbatten zorgde ervoor dat zijn neef Philip de opdracht kreeg om de vijf jaar jongere prinses Elizabeth te begeleiden toen koning George VI in juli 1939 met zijn gezin een bezoek bracht aan het marineopleidingsinstituut.

„Het was de eerste keer dat ik me herinner Philip te hebben gezien”, aldus Elizabeth, die daarna geen interesse meer heeft gehad in andere mannen. Daar hadden de hofhouding en een aantal familielden het aanvankelijk moeilijk mee, omdat Philip teveel als vrijbuiter werd gezien en bovendien als te arm voor de toekomstige koningin. Maar Elizabeth en Philip trouwden in 1947 en waren afgelopen november 73 jaar gehuwd: een absoluut koninklijk record. Het paleis verspreidde een foto waarop ze kaarten van hun achterkleinkinderen bekeken. „Tolerantie is het een essentieel ingrediënt van een gelukkig huwelijk. Het is misschien niet zo belangrijk als het goed gaat, maar het is absoluut essentieel als het moeilijk wordt. U kunt van mij aannemen dat de koningin tolerantie in overvloed heeft”, aldus Philip.

Hij had zelf heel wat obstakels op te ruimen om een eigen plek te krijgen binnen de monarchie. Toen hij huwde, dacht Philip nog jaren vooruit te kunnen bij de marine, die hem onder meer stationeerde op Malta. Maar de vroege dood van koning George VI in 1952 veranderde zijn leven voorgoed. Elizabeth werd koningin en voor Philip was er geen vast omschreven taak. Dat was voor een ambitieuze en onafhankelijke man in de kracht van zijn leven onverteerbaar, maar het viel niet mee om door de muur van verzet van bijvoorbeeld de hofhouding en het establishment heen te breken. Zelfs bij de wens het koninklijk huishouden in Buckingham Palace bij de tijd te brengen, stuitte Philip op weerstand. „Er waren genoeg mensen die me vertelden wat ik niet moest doen. Ik moest proberen de koningin zo goed mogelijk te steunen zonder in de weg te lopen. De moeilijkheid was om dingen te vinden die nuttig zouden kunnen zijn.”

In de loop van de jaren echter vond de prins –die Britse titel kreeg hij pas in 1957, tien jaar na het opgeven van zijn Grieks-Deense– zijn weg bij onder meer strijdkrachten, natuurbescherming en innovatie. Onderwerpen waarmee hij zich tot het laatst bezighield. Vorig jaar juli pas nam hij afscheid als erekolonel van de Rifles tijdens een ceremonie in Windsor Castle, waar hij zich vanwege de coronapandemie met Elizabeth had teruggetrokken in een veilige ‘bubbel’. Het was ook op Windsor dat hij de laatste adem uitblies. De prins was bijna een eeuw oud.