Met een zielig verhaal de diaconie oplichten
Een gestolen bankpasje en een vrouw die in het ziekenhuis ligt; met een aandoenlijk verhaal weet een man de diaconie van de protestantse gemeente in Haarlem 250 euro afhandig te maken. Pogingen tot oplichterij van diaconieën blijken vaker voor te komen.
De man belt in januari naar de protestantse gemeente in Haarlem. Hij zit in geldnood. De predikant verwijst hem door naar diaken Immy Nieboer.
De man vertelt de diaken dat hij samen met zijn vrouw na het bijwonen van een crematie is gestrand op station Heiloo, vlakbij Alkmaar. Zijn tas met bankpas en hartmedicijnen voor zijn vrouw is gestolen. Hij vraagt of Nieboer geld voor de terugreis wil overmaken. Nieboer vindt hem geloofwaardig overkomen en besluit 20 euro te geven vanuit de diaconie. Als diaken wil je tenslotte mensen in nood helpen, redeneert hij. De man bedankt haar voor haar hulp.
De volgende dag appt hij. De tas is gevonden in Heiloo, zonder bankpas, en hij moet die komen ophalen. Of Nieboer opnieuw wil helpen de reis te betalen. De diaken gaat akkoord en maakt voor de tweede keer een klein bedrag over.
De dag erna zoekt de man voor de derde keer contact. Zijn vrouw heeft een hartaanval gekregen en hij wil haar opzoeken in het ziekenhuis. Of de diaconie geld voor de reis wil geven. Nieboer begint nu te twijfelen, maar gaat opnieuw overstag. Wel spreekt ze met hem af dat ze langs zal komen bij hem thuis.
Als ze de volgende dag op het opgegeven adres arriveert, blijkt hij daar niet te wonen. Ze belt de man op en confronteert hem daarmee. Die barst daarop in tranen uit. Door de stress had hij per ongeluk een verkeerd huisnummer doorgegeven, zegt hij. Ze spreken af dat ze elkaar nu zullen ontmoeten bij een filiaal van de ING in Haarlem. Op het afgesproken tijdstip komt hij echter niet opdagen. Als Nieboer hem opbelt, verbreekt hij met een paar grove woorden het contact. In totaal heeft de oplichter de diaconie zo’n 250 euro ontfutseld.
Nieboer is intussen met haar verhaal naar de politie gestapt. Die zegt echter niets te kunnen doen, omdat het geld niet onder dwang is overgemaakt. De bank geeft aan dat die haar ook niet kan helpen zolang er geen sprake is van een misdrijf. „De moeilijkheid is dat het hier gaat om emotionele chantage”, zegt Nieboer. „Zolang de politie niet aangeeft dat er een strafbaar feit is gepleegd, sta je machteloos.” Er is ondertussen wel een verslag gedeponeerd bij de rechtbank in Haarlem.
Deze vorm van oplichterij blijkt vaker voor te komen. Daniëlle Leder, projectleider binnenlands diaconaat bij de Protestantse Kerk in Nederland (PKN), spreekt van zo’n zeven tot acht meldingen landelijk sinds januari, waarvan de meeste in de regio Noord-Holland. „De verhalen hebben steeds hetzelfde patroon. De nood is hoog en de vraag is om snel een klein bedrag over te maken. Je weet niet goed of ze echt geld nodig hebben. Het is in ieder geval een vorm van misleiding.”
De Protestantse Kerk in Nederland stelde daarom een protocol op voor diaconieën, vertelt Leder. Dat adviseert fysiek contact te eisen. „Gestrande reizigers kunnen bijvoorbeeld doorverwezen worden naar de plaatselijke diaconie. Een ander advies is het instellen van één aanspreekpunt, dat contact heeft met hulpinstanties. Dit moet hulpshoppers die een beroep doen op potjes bij verschillende instanties de pas afsnijden.”
Vraagtekens
Bij de landelijke dienstenorganisaties van de Hersteld Hervormde Kerk, de Christelijke Gereformeerde Kerken en de Gereformeerde Gemeenten zijn tot op heden geen signalen binnengekomen van geslaagde fraude of pogingen daartoe, blijkt bij navraag. Wel krijgen gemeenten van deze kerkverbanden soms aanvragen binnen die vraagtekens oproepen.
Zoals de gereformeerde gemeente Rotterdam-Zuidwijk. Diaken David Izelaar zegt dat af en toe mensen de diensten bezoeken om vervolgens heel snel aan te kloppen bij de diaconie, bijvoorbeeld met het verzoek bij te dragen aan zorgkosten. Ook ontving een buitenkerkelijk gezin eens steun „Vermoedelijk hadden zij ook op andere plekken hun contacten.” De gemeente schakelt altijd een financieel dienstverlener in van de gemeente of van een maatschappelijke organisatie als Stichting Ontmoeting of House of Hope. „Wij willen graag helpen maar horen vaak het halve verhaal. Een hulpverlener is vaak veel beter in staat te beoordelen of hulp terecht is. Wij steunen vervolgens die organisaties weer.” Niet elke hulpvrager accepteert de inschakeling van een hulpverlener. Toch denkt de diaken dan niet meteen aan fraude. „Het is vernederend om je financiële situatie bloot te leggen. Mensen schamen zich daarvoor.”
Ds. M. Bergsma, predikant van de christelijke gereformeerde kerk te Utrecht-Centrum, herkent het verhaal van de Haarlemse diaken Nieboer. Zelf is hij „jaren geleden” ook eens telefonisch benaderd door iemand die met een dubieus verhaal om geld vroeg. Zulke telefoontjes komen wel vaker voor, zegt de predikant, die destijds van collega-predikanten vergelijkbare verhalen hoorde. „Van het goede kunnen mensen ook misbruik maken. Met wat doorvragen prik je er in veel gevallen wel doorheen. Soms misschien ook niet en dat hoort er ook bij.”
