Een Europese groene pas, wat is dat precies?

De Europese Commissie presenteerde woensdag het „digitale groene certificaat” – een groene pas. Mensen die zijn gevaccineerd, een negatieve coronatest op zak hebben of kunnen aantonen dat ze het virus al hebben gehad, kunnen met zo’n pas gemakkelijker binnen de EU reizen.

Afhankelijk van persoonlijke voorkeur kan een reiziger met een digitale –bijvoorbeeld via een app– of papieren versie van het certificaat de grens over. Op de pas staat een unieke QR-code, die in alle EU-landen kan worden gescand en aantoont of het certificaat geldig is. Ook moet er een naam, geboortedatum en lidstaat van afgifte op komen te staan.

Wat zijn de voordelen?

De reden waarom de Commissie met de Europese reispas komt, is omdat het ervoor zorgt dat mensen weer makkelijker kunnen reizen. Nu zijn reizigers vaak verplicht om in quarantaine te gaan als ze in een ander land arriveren of weer terug in het thuisland zijn. De groene pas moet ervoor zorgen dat hier geen sprake meer van is.

De EU-lidstaten die zich hard hebben gemaakt voor de reispas, zien het certificaat als een mogelijkheid om toerisme voor het komende zomerseizoen aan te moedigen.

Wat is de kritiek op de reispas?

Een struikelblok waar vanaf het begin veel over is gesproken, is discriminatie van niet-gevaccineerden. Het huidige plan probeert dat te omzeilen door ook mensen die een negatieve coronatest kunnen tonen of van het virus zijn hersteld bij het plan te betrekken. Dat neemt echter niet weg dat er –nu nog niet iedereen toegang heeft tot een coronavaccin– voor bepaalde mensen er simpelweg meer mogelijkheden zijn dan voor anderen.

De reispas neemt ook niet weg dat een EU-land tot een besluit kan komen dat er verschillende maatregelen gelden voor reizigers die zijn ingeënt, of die een coronatest tonen of die recent zijn hersteld van het virus. Zo kan een lidstaat besluiten dat mensen die ingeënt zijn niet in quarantaine hoeven, maar mensen met een negatieve coronatest wel. Dat betekent dat de vragen over discriminatie van niet-gevaccineerden allesbehalve van tafel zijn.

De Commissie wil in het geval dat er verschillende maatregelen gelden voor gevaccineerden of niet-gevaccineerden een verklaring kunnen eisen van de lidstaten, omdat deze verschillen volgens het dagelijks EU-bestuur zoveel als mogelijk moeten worden voorkomen. De Commissie geeft zelf aan dat de groene pas „geen voorwaarde” is om te kunnen reizen binnen de EU. Mensen die niet gevaccineerd zijn, hebben dus dezelfde rechten om vrij te kunnen reizen als mensen die wel gevaccineerd zijn. Maar, zo voegt de Commissie eraan toe, dat kan voor niet-gevaccineerden „indien nodig met beperkingen” zijn, denk aan quarantaine of een test.

Het voorstel leidt ook tot een ander punt van kritiek: lidstaten geven bevoegdheden uit handen. Voorheen kwam de Commissie voornamelijk met adviezen en niet-bindende voorstellen om de Europese coördinatie van de coronapandemie te verbeteren. De groene pas die nu op tafel ligt, is een wetsvoorstel. Dat zou betekenen dat wanneer een lidstaat besluit om mensen met een geldig EU-certificaat toch te verplichten in quarantaine te gaan of zich te laten testen, het land daarvoor verantwoording moet afleggen aan de Commissie. Alle lidstaten zijn op dit moment nog vrij om op dit gebied eigen regels in te voeren, zonder dat ze daarvoor op het matje worden geroepen.

Ook zijn er nog veel andere open vragen over de Europese reispas. Hoe kan er met zekerheid worden gezegd dat iemand immuun is of het virus niet overdraagt? Hoe zit het met de privacy van burgers, hoe wordt die precies gewaarborgd? Wel is duidelijk dat persoonsgegevens niet in een Europese databank worden opgeslagen.

Hoe nu verder?

De Europese Raad en het Europees Parlement moeten eerst nog instemmen met de reispas en kunnen aanpassingen eisen. Verschillende landen willen het certificaat pas als meer mensen zijn ingeënt. Dat is echter een pijnlijk punt, omdat het vaccineren van EU-burgers steeds vertraging oploopt. Zo hebben meerdere lidstaten vaccinatie met het AstraZeneca-vaccin tijdelijk stilgelegd, vanwege mogelijke zorgelijke bijwerkingen.