Zo’n 90 procent van alle energie komt nu nog uit aardolie, aardgas en steenkool. Wanneer Nederland de CO2-uitstoot snel wil terugdringen, moet het de komende tien jaar echt anders. Dan komt kernenergie in beeld.

Waarom kernenergie?

Het terugdringen van de CO2-uitstoot gaat in Nederland hand in hand met elektrificatie. Steeds meer huishoudens stappen over op elektrische verwarming, en schaffen een elektrische auto aan. Eigenlijk zou de klimaatdiscussie nu vooral moeten gaan over de vraag hóé Nederland die overstap versneld kan maken. Maar de verkiezingsstrijd spitst zich vooral toe op de inzet van kernenergie.

Welke mogelijkheden voor duurzame energie heeft Nederland?

Die zijn beperkt. Biomassa levert feitelijk geen bijdrage aan het verlagen van de CO2-uitstoot, maar is een rondpompen van CO2. Er wordt CO2 uitgestoten die eerder was opgenomen door planten.

Nederland beschikt verder over wind, zon en getijden. Om hiermee alle benodigde elektriciteit op te wekken, moet elke geschikte plek op de Noordzee worden vol gezet met windmolens, inclusief een oppervlakte op het vasteland ter grootte van de provincie Utrecht. Ook moeten alle daken in Nederland dan vol liggen met zonnepanelen.

Waarom is kernenergie dan nodig?

De rol van kernenergie zou drieledig kunnen zijn. De productie van elektriciteit door een kerncentrale levert per saldo [geen CO2](https://www.carbonbrief.org/solar-wind-nuclear-amazingly-low-carbon-footprints#:~:text=The%20study%20finds%20each%20kilowatt,equivalent%20(gCO2e%2FkWh) op. Ook moet een elektriciteitsnet dat grotendeels afhankelijk is van wind en zon een zogeheten achtervang hebben. Op windstille, sombere dagen is ook elektriciteit nodig. Die kan dan worden geleverd door kerncentrales.

Bovendien schommelt het aanbod van elektriciteit uit zon en wind continu. Daardoor is een elektriciteitsnet niet zo stabiel als gewenst. Moderne kerncentrales kunnen het net in balans houden.

Kan het net niet op een andere manier in balans worden gehouden?

Jawel. Bijvoorbeeld met accu’s van elektrische auto’s die daarvoor geschikt zijn, of met thuis- of buurtbatterijen. Maar om de wintermaanden te overbruggen schieten ze te kort. Zonne-energie levert dan nauwelijks wat op. Elke dag gebruikt Nederland zo’n 216 miljoen kilowattuur (kWh). Om zelfs maar twee weken met somber weer te overbruggen, zijn zo’n 60 miljoen elektrische auto’s met een accu van 50 kWh nodig. En die zijn niet beschikbaar.

Ook zou een Europees elektriciteitsnet de pieken en dalen in vraag en aanbod kunnen opvangen. Maar in extreme omstandigheden kan dat tekort schieten.

Verder is het een optie om in gevallen van windstilte of somber weer gascentrales op Russisch gas te laten draaien. De CO2 kan worden afgevangen en ondergronds opgeslagen in lege aardgasvelden.

Ten slotte kunnen de pieken in de elektriciteitsproductie worden afgevlakt door waterstof te maken met het overschot aan groene stroom uit zon en wind. Bij tekorten kan waterstof weer worden ingezet om via brandstofcellen elektriciteit te leveren. Maar het rendement van deze omzetting ligt vrij laag, op zo’n 30 procent.

Een kerncentrale is toch niet zo geschikt om het net in balans te houden? Het duurt uren voordat zo’n centrale is opgestart.

Dat klopt. Een grote kerncentrale zoals in Borssele staat, is daardoor niet zo geschikt als achtervang. Moderne centrales kunnen die rol wel op zich nemen. Veelbelovend zijn met name kleine kerncentrales, zoals die momenteel worden ontwikkeld door onder meer het Britse Rolls-Royce. Zo nodig kunnen er meerdere worden bijgeschakeld.

Maar centrales bouwen voor alleen het opvangen van de pieken en dalen in de stroomproductie en om het net in balans te houden, is economisch gezien onrendabel.

En kernafval dan?

Dat vormt samen met het risico van een kernramp het grootste bezwaar tegen kernenergie. De nieuwste types kernreactoren zijn inherent veilig. Ze schakelen zichzelf uit als er iets misgaat. Kernafval dat honderdduizenden jaren radioactief blijft, is het grootste probleem. Dat moet ergens permanent worden opgeslagen.

Een interessante optie is de thoriumcentrale. Die levert veel minder radioactief afval op. Maar het duurt tot 2050 voordat deze beschikbaar komt.

Dus?

Zowel voor het opwekken van elektriciteit zonder CO2-uitstoot als voor het stabiliseren van het elektriciteitsnet zijn name kleine kerncentrales een optie. Die van Rolls-Royce is inherent veilig, vanaf 2030 beschikbaar voor 2 miljard euro per stuk en snel te bouwen. De kosten van atoomstroom per kWh zijn volgens deskundigen vergelijkbaar met die van zon en wind. Als Nederland geen kerncentrales wil, blijft ons land deels afhankelijk van geïmporteerde elektriciteit en aardgas uit het buitenland.