Protestant zijn in een rooms-katholiek land als Spanje valt niet mee. In de zestiende eeuw veroordeelde de Inquisitie afvalligen tot de brandstapel, onder de Franco-dictatuur (1939-1975) liepen protestanten het risico gearresteerd en gedood te worden en ook nu nog ervaren ze veel ongelijkheid. Daarom is hulp aan hen nodig, stellen secretaris Gea Voerman (76) en penningmeester Gerard van Delft (76) van de interkerkelijke Stichting Het Evangelie in Spanje. „De problemen liggen anders dan honderd jaar geleden. Ze zijn minder levensbedreigend voor privépersonen, maar voor de kerken nog altijd actueel.”

Als voorbeeld noemen ze de tientallen miljoenen euro’s die de Rooms-Katholieke Kerk jaarlijks van de staat krijgt. „Protestanten en andere minderheidsreligies moeten het doen met hoogstens een beperkte subsidie voor sociale doelen.”

Ook als het gaat om hun pensioenvoorziening ervaren protestanten discriminatie, stellen de bestuursleden. „Vanaf het bewind van Franco tot 1998 mochten protestantse voorgangers niet deelnemen aan de regeling voor een staatspensioen en sociale verzekering, omdat de overheid hen als beroepsgroep niet erkende. Daarom ontvangen oudere protestantse predikanten en hun weduwen geen of nauwelijks pensioen van de staat en draait de kerk daarvoor op. Als stichting nemen wij een deel van deze kosten voor onze rekening, zodat predikanten niet op de rand van de armoedegrens hoeven te leven.”

Het protestantisme is met 400.000 aanhangers (circa 1 procent van de bevolking) Spanjes grootste religieuze minderheid. Stichting Het Evangelie in Spanje heeft contact met de twee oudste protestantse kerken in het land: de Iglesia Evangélica Española (IEE) met ongeveer 6000 leden en de Iglesia Española Reformada Episcopal (IERE) met circa 1000 leden.

Wat kenmerkt de Spaanse protestantse kerken?

„De meeste kerken zijn klein en kunnen zichzelf financieel niet bedruipen. Leden zijn wel bereid om aan de kerk te geven, maar velen zijn werkloos of krijgen een klein pensioen waar ze zelf nauwelijks van kunnen rondkomen. Ondanks hun eigen armoede hebben ze oog en hart voor de mensen om hen heen en delen ze uit aan degenen die nog minder hebben. De kerken in Malaga en Mérida vangen vluchtelingen op in hun gebouw. De IEE besteedt haar jaarlijkse kerstcollecte aan een diaconaal doel. Vorig jaar werd er geld opgehaald voor vluchtelingen. Dit jaar was de collecte bestemd voor mensen die financieel getroffen zijn door corona.

Net als in de rest van Europa kampen protestantse kerken met de gevolgen van vergrijzing en secularisatie. Gemeenteleden overlijden en het is lastig om jongeren te betrekken bij de kerk.”

Hoe is de relatie van de protestanten met de overheid?

„Het contact verloopt moeizaam. De overheid werkt protestanten niet openlijk tegen, maar op een geraffineerde manier. In 2012 stelde de gemeente Madrid niet-rooms-katholieke kerken gelijk aan discotheken, waardoor ze werden verplicht de maximale geluidsisolatie aan te brengen. Dat is een uiterst kostbare en soms onmogelijke aangelegenheid. De kerken verzetten zich tegen deze eis en kregen in 2018 van de rechter gelijk. De kleine gemeente van San Sebastiàn met gemiddeld veertien kerkgangers werd verplicht om drie toiletten te plaatsen. De overheid probeert door middel van rechtszaken uitbetaling van pensioenen tegen te houden, soms net zo lang tot een predikant overlijdt. De gedachte achter deze plagerijen is dat de overheid iemand pas een goede Spanjaard vindt als hij rooms-katholiek is.”

Hoe steunt de stichting deze gemeenten?

„Jaarlijks draagt onze stichting bij aan de salarissen en de pensioenen van predikanten. Verder onderhouden we persoonlijke contacten en bezoeken we de synodes van de kerken die wij steunen.”

Voerman: „Met mijn inmiddels overleden man was ik eens in een kleine huisgemeente in Mijas. Een vrouw zei tegen mij: „We hebben zo geleden onder Franco, mevrouw. U bent de enige tegen wie ik dat durf te zeggen.” Voor de protestanten is onze persoonlijke steun minstens zo belangrijk als de financiële. In Spanje zijn ze een kleine minderheid waar de maatschappij niet op zit te wachten. Door ons voelen ze zich gezien en gewaardeerd.”

In hoeverre werkt u samen met andere organisaties?

„Wij weten van de Spaanse Evangelische Zending dat hun interesse tegenwoordig meer bij Cuba ligt. Zij zijn gericht op verspreiding van christelijke literatuur. We hebben wel contacten, maar werken niet samen. Verder hebben wij weinig contacten meer met andere organisaties. Het ontbreekt ons aan tijd en menskracht daarvoor.”

Hoe ziet u de toekomst van de stichting?

„Een paar honderd mensen ontvangen ons berichtenblad. Onze inkomsten van particulieren zijn de laatste jaren aardig stabiel. Van kerkelijke gemeenten krijgen we minder giften uit collecten in verband met het vrij strikte collecterooster van de Protestantse Kerk in Nederland. Wel zoeken we dringend nieuwe bestuursleden, met name een voorzitter, maar die zijn nog niet zo gemakkelijk te vinden.”

Van Delft: „Mocht uitbreiding van ons bestuur niet mogelijk zijn, dan kunnen we onze middelen overdragen aan de kerken in Spanje. Maar het gevolg zou zijn dat de band tussen Nederland en de Spaanse kerken dan ophoudt. Dat zou jammer zijn.”

Voerman: „Als ik de brieven uit de eerste tijd van ons comité lees, spreekt daar zo veel liefde en toewijding aan de Spaanse protestanten uit. Het zijn zulke positieve, betrokken mensen. Die kun je toch niet zomaar laten vallen?”