De Vries duidt techniek niet per definitie negatief. Handicaps en lichamelijke gebreken verhelpen met techniek „is al zo oud als de wereld is. Mensen dragen een bril om hun gezichtsvermogen te herstellen, een gehoorapparaat om de doofheid te compenseren, een vulling om hun kies te repareren.” Hij ziet de toepassing van techniek om zieke mensen beter te maken als een gave van God. „Die hebben we gekregen om de gevolgen van de zondeval te verzachten.”

Het wordt anders als techniek wordt toegepast om mensen dingen te laten doen die ze van nature niet kunnen, stelt de hoogleraar. „Dan ga je van beter naar best. Dat heet human enhancement, mensverbetering. Mensen kunnen dan infrarood licht zien, via een seismische sensor in hun hand aardbevingen voelen of techniek gebruiken die hen intelligenter maakt.”

Wat vindt u van de ingebouwde camera op zijn hoofd waarmee de kleurenblinde Neil Harbisson kleuren kan horen?

„Daarmee begeef je je op glad ijs. Je zit op of over de grens van mensverbetering, want hij kan iets wat een ander niet kan. Is dit naar Gods bedoeling? Anderzijds kunnen blinden beter geluiden herkennen, en daarmee hun gezichtsvermogen compenseren. Het onderscheiden van kleuren met techniek door een kleurenblinde kun je zo ook zien als herstel van iets wat verloren is gegaan.

Met techniek kunnen we veel wat van nature onmogelijk is voor mensen; zoals vliegen, of infrarood licht zien met een IR-kijker. Een exoskelet maakt mensen veel sterker dan ze van nature kunnen zijn. Techniek is als het ware een verlengstuk van de mens.”

Is onze omgang met dergelijke techniek niet vaak te kritiekloos?

„Absoluut. Techniek is nooit neutraal. Neem de smartphone. Het apparaat zit in je zak en dwingt je om er iets mee te doen. Wat we ermee doen, kan goed of slecht zijn. We kunnen iemand een bemoedigend appje sturen, maar ook de huid vol schelden. Het moet ons heel voorzichtig maken als we geen nee meer kunnen zeggen tegen bepaalde techniek.”

Waarom?

„De één is wel in staat om de knop uit te zetten, de ander niet. Dat dwingt ons om eerlijk naar onszelf te kijken: ben ik in staat nee te zeggen? Kan ik ervan loskomen? De Bijbel leert ons dat we ons oog dat ons ergert, moeten uitrukken; onze hand die ons ergert, moeten afkappen. Dat moet ons op de knieën brengen. Met pappen en nathouden zit je voor je het weet in de strik van satan.”

Dus de smartphone moet de deur uit?

„Als iemand er alleen goed gebruik van maakt, mag hij hem van mij houden.” Met nadruk: „Anders niet. We overschatten onszelf veel te veel. We leven te veel met het idee: de techniek is neutraal; die doet niets met mij. Intussen fluistert het apparaat: gebruik me. Elke knop nodigt uit om erop te drukken. Dat doet iets met mij. Ik moet daar weerstand tegen bieden.”

Zijn wij te veel geseculariseerd in onze omgang met de techniek?

„In belangrijke mate. Want waar gaat ons hart naar uit? De techniek wordt vaak gebruikt om verkeerde verlangens te bevredigen. Het kwaad zit in ons hart en de techniek is het middel om dat dichterbij te halen. Techniek kan het kwade versterken.

Ik denk dat we de discussie daarover met elkaar op een veel fundamenteler niveau moeten voeren. We hebben destijds de tv als apparaat buiten de deur gehouden. Intussen is de tv via pc en smartphone door de achterdeur weer binnengekomen. Het ging niet om het apparaat, niet om de techniek, maar om ons boze hart.”

De ontwikkelingen in de kunstmatig intelligente technieken gaan snel. Ray Kurzweil, directeur engineering bij Google, voorspelt dat mensen in 2045 hun hele brein naar computers kunnen „uploaden” en „digitaal onsterfelijk” zullen worden, doordat de menselijke geest samensmelt met een machine.

Waar komt dat idee vandaan?

„Dit idee komt voort uit de maakbaarheidsgedachte. De mens heeft graag niet alleen zijn leven, maar ook zijn sterven onder controle. Hij wil zelf bepalen wanneer hij eruit stapt. Hij wil zijn leven ook naar wens kunnen verlengen.

Bijbels gezien is de mens niet bedoeld om te sterven. Dat leeft diep in ons. De mens zoekt naar het eeuwige leven, en wil het eeuwige sterven verhelpen. Maar van Augustinus weten we dat het hart van een mens niet tot rust komt, dan alleen wanneer het rust vindt in God.”

Kan een mens zichzelf digitaal onsterfelijk maken?

„Nee. Dat idee is gebaseerd op de gedachte dat de geest beperkt is tot stroompjes in de hersenen. De Bijbel leert echter dat een mens een twee-eenheid is van een niet-materiële ziel en een fysiek lichaam. Het uploaden van een ziel is een illusie, want stroompjes zijn fysiek.

Ik sluit niet uit dat er een kunstmatig intelligente techniek komt die daar wellicht verraderlijk veel op gaat lijken. Maar dan nog blijft een machine met geüploade stroompjes een machine, hij wordt geen mens. Eigenlijk is hier hetzelfde aan de hand als bij de synthetische biologie: mensen willen leven maken; maar ze beseffen niet dat mensen dat niet kunnen, omdat leven meer is dan materie.”

De baas van Tesla, Elon Musk, betoogde dat we met kunstmatige intelligentie „demonen oproepen die we niet meer kunnen beheersen.” Deelt u zijn zorg?

„Ja, maar om een andere reden dan Musk. Zijn gedachte is dat robots zelf beslissingen kunnen gaan nemen, en daardoor mogelijk de mens overheersen. Maar dat is onmogelijk.”

Waarom?

„Een computerprogramma blijft een programma. Een zelflerend programma kan zich alleen uitbreiden met zaken die daarin zijn voorgeprogrammeerd. Een mens kan buiten zijn ‘programma’ treden en zelf beslissingen nemen. Een robot niet; een robot kan dus nooit de macht overnemen van de mens.”

Toch maakt u zich wel zorgen over de toepassing van kunstmatige intelligentie.

„Ja. Het probleem is dat mensen steeds meer autonomie geven aan robots. Deze kunnen zo worden geprogrammeerd dat een mens de regie niet meer kan overnemen van de computer. Denk aan het programma MCAS van vliegtuigfabrikant Boeing. Piloten konden door dat computerprogramma hun toestel niet meer besturen, waardoor er twee 737 MAX-toestellen zijn neergestort. Hetzelfde zou zich kunnen gaan voordoen met autonome auto’s.”

In hoeverre blijft de mens verantwoordelijk als het misgaat met autonome apparaten?

„De mens blijft in alle gevallen aansprakelijk. In de Europese wetgeving is vastgelegd dat de eigenaar of de programmeur, en niet de robot de verantwoordelijkheid draagt als het misgaat. Die heeft principieel wel kennis van regels, kan de situatie kennen, maar heeft geen vrije wil om te beslissen. Robots, bijvoorbeeld autonome auto’s, nemen de wereld alleen waar zoals mensen die hebben geprogrammeerd. Ze hebben geen vrije wil. Mensen wel: zij zijn de enigen die vrij kunnen beslissen.”

Schuiven we de menselijke verantwoordelijkheid niet vaak af op de techniek?

„Daarvoor zullen we altijd moeten waken. De mens moet verantwoordelijk blijven; alleen hij kan verantwoording afleggen aan God en aan zijn medemens. Techniek kan dat niet.”

Naar wat voor technologische maatschappij gaan we langzamerhand toe?

„Eén waarin kennis macht is. Ik vraag me weleens af: wat doet het met mensen als ze zo veel weten? Er bestaat een enorme honger naar privégegevens van mensen. Een voorbeeld van een datagenerator is de corona-app. Wat doet die met onze privacy? Hoe vrijwillig is die app eigenlijk? Wat doet zo’n app met ons gedrag? Wil ik dat anderen altijd weten waar ik ben? En van wie zijn al die gegevens?

Intussen wordt er met Crispr-Cas gesleuteld aan het DNA, en pogen synthetisch biologen zelf leven te maken. Verschillende technieken zullen worden gecombineerd. Dat zie je al in de samensmelting van de informatietechnologie, biochemie, kunstmatige intelligentie, nanotechnologie en de neurotechnologie. Je moet je voortdurend afvragen of je zo veel macht in mensenhanden wilt leggen.”

Hoe moeten we met al die ontwikkelingen omgaan?

„Scholen zullen kinderen zo moeten opvoeden dat ze zich bewust zijn van de techniek om hen heen. Ik noem dat technologische geletterdheid. Ze zullen ook de wetenschap op waarde moeten kunnen schatten. Wetenschap ontwikkelt zich voortdurend. Wetenschap is altijd een voorlopige stand van onze kennis, en niet een of andere ultieme waarheid. Dat zie je bijvoorbeeld als het RIVM iets moet terugnemen wat het eerder beweerde. Wetenschappelijke geletterdheid is broodnodig.”

De Britse hoogleraar wiskunde en filosofie John Lennox ziet in de komst van de supermens die zich bedient van kunstmatige intelligentie een teken van de eindtijd. Hoe ziet u dat?

„De eindtijd is bij de komst van de Heilige Geest met Pinksteren ingegaan. In het Bijbelboek Openbaring zie je wel een voortdurende intensivering van het wereldgebeuren. Die zie je ook in de huidige technologische vooruitgang, die steeds sneller gaat.

Tegelijk is niet alle technologie vooruitgang. Neem het coronavaccin. Daarmee krijgen we corona eronder, is de gedachte. Is dat maakbaarheidsdenken vooruitgang? Ik denk het niet, zeker geestelijk niet. Het kan net als de torenbouw van Babel zomaar een machtsstreven worden, een God naar de kroon willen steken.”

Hoe komt dat?

„Als iemand over een bepaalde techniek beschikt, is de verleiding groot om die ook te gebruiken: goed of slecht. Van Plato weten we dat macht corrumpeert; macht kan gemakkelijk ontaarden in machtsmisbruik. In sciencefictionfilms keert dat thema geregeld terug: degenen die meer profiteren van de technische ontwikkelingen dan anderen, zullen macht gaan uitoefenen over de anderen; ze zullen gaan heersen. Er kan dan een klassenmaatschappij ontstaan.”

Volgens Lennox zal ook de antichrist zich bedienen van kunstmatige intelligentie. In hoeverre kan dat het geval zijn?

„In Openbaring kom je de supermens niet tegen. Wel dat een mens zich steeds brutaler aankant tegen God. En dat satans macht zich in deze wereld steeds nadrukkelijker manifesteert. In de Bijbel staat niet letterlijk dat techniek een middel van de antichrist zal zijn, maar dat is natuurlijk wel mogelijk. Iemand kan zeer invloedrijk worden en wereldwijd de macht verwerven door een combinatie van techniek, economische invloed en retoriek. Je zag dat bij Hitler.”

In hoeverre moet de komst van de supermens, of de antichrist, ons omgaan met techniek stempelen?

„Het gaat hierbij eigenlijk om de vraag: stel dat hij komt? Dan zijn sciencefictionfilms een goed middel om de discussie te voeren: stel dat zo’n scenario werkelijkheid wordt? Als de supermens komt, is hij de ultieme poging om God naar de kroon te steken. Kunstmatige intelligentie is dan overduidelijk een instrument in de macht van de boze. De relatie met de eindtijd is dan ook duidelijk.

Maar we moeten niet in elke toepassing van kunstmatige intelligentie een satanische agenda zien. Er is ook een goed gebruik. We hebben ons verstand van God gekregen om het te gebruiken. Zo kan een apparaat worden ingezet om een zieke te genezen of helpen bij zijn herstel. In dat perspectief moeten we kunstmatige intelligentie ook blijven zien.”

De komst van de supermens in combinatie met de datahonger van de grote techbedrijven die de hand lichten met privacyregels, zou kunnen leiden tot een wereldwijd Chinees scenario. Daarin wordt elk mens elk moment van de dag wordt gevolgd, en onwelgevallige elementen uit de samenleving worden verwijderd.

In hoeverre zou zich dit kunnen keren tegen christenen?

„Het zijn allemaal voetstappen van de naderende komst van Christus. Het is reëel als we ons op een antichristelijke samenleving voorbereiden, waarin techniek ook zal worden gebruikt om christenen te verdrukken. Christenen moeten altijd bereid zijn om te lijden; dat staat hun volgens de Bijbel te wachten. Ze zullen onrecht moeten verdragen. In die omstandigheden zullen ze het moeten hebben van Gods trouw: God moet hen dan vasthouden. Hoe groot is het dan te weten dat je geborgen bent in Christus voor tijd en eeuwigheid.