Even leek het erop dat na de bestorming van het Capitool, begin januari, een aanzienlijke groep Republikeinen niets meer van Trump wilde weten. De gewelddadige actie van politieke extremisten was voor deze partijgenoten van de president een brug te ver. Openlijk keurden ze de acties af en stelden dat Trump daarvoor medeverantwoordelijk was.

Voorbeeld was de Republikeinse Senaatsleider, Mitch McConnell, die hardop zei dat het optreden van Trump laakbaar was. In zijn kielzog lieten andere Congresleden zich op vergelijkbare wijze uit. Zij begrepen ook dat de Democraten wilden voorkomen dat Trump ooit weer in het Witte Huis zou terugkeren.

Inmiddels zijn de meeste opgewonden stemmen verstomd. Daarmee is ook de openlijke kritiek bij de meeste Republikeinse Congresleden stilgevallen. De leider van de Republikeinse fractie in het Huis van Afgevaarigden, Kevin McCarthy, slikte zijn bezwaren in nadat hij Trump in Florida had bezocht.

Bij de stemming over de vraag of er een impeachmentprocedure tegen Trump moest worden gestart, stemden niet meer dan tien Republikeinse afgevaardigden voor. Meest opvallende onder hen was Liz Cheney, afgevaardigde voor een district in Wyoming. Zij maakt deel uit van de leiding van de Republikeinse fractie in het Huis van Afgevaardigden. Diverse partijgenoten stelden dat zij met haar stemgedrag zich haar positie onwaardig had gemaakt. Tekenend voor de verwarring binnen de Republikeinse Partij is dat dit geen gevolgen heeft gehad.

Draagvlak

De rest van de Republikeinen in het Huis van Afgevaarigden, 197, bleef de president trouw en stemde tegen het in staat van beschuldiging stellen van Trump. Dat was het eerste teken dat de ex-president binnen zijn eigen partij nog veel draagvlak heeft, zij het dat diverse Republikeinse afgevaardigden wel tegenover de media wilden zeggen dat ze hun tegenstem hadden uitgebracht uit angst voor hun politieke hachje. Trump had kort voor de stemming gezegd nauwkeurig te noteren wie voor en wie tegen impeachment had gestemd. De politici weten dat het geld van Trump hen behoorlijk in de weg kan zitten als zij in 2022 voor hun herverkiezing gaan.

In de achterliggende week begon de impeachmentprocedure in de Senaat. Een poging van senator Rand Paul om de afzettingsprocedure ongrondwettig te verklaren, haalde het niet. Behalve de vijftig Democraten stemden ook vijf Republikeinen tegen deze motie van hun partijgenoot. Ook de leider van de Republikeinen in de Senaat, Mitch McConnell, steunde het voorstel van Paul, hoewel hij eerder forse kritiek op Trump had gehad. Niet meer dan een stuk of zes dissidenten binnen de Republikeinse Senaatsfractie vinden dat de impeachment van Trump moet worden doorgezet.

In ieder geval is nu al wel duidelijk dat de impeachment niet de noodzakelijke tweederdemeerderheid in de Senaat krijgt. Het hele proces zal dus geen consequenties voor Trump hebben. Gesteld dat hij in 2024 nog eens wil proberen president te worden, dan zit het hek voor die route niet voor hem op slot.

Er zijn echter wel andere hindernissen te nemen. Republikeinse prominenten zijn vooral bezorgd dat de partij versplintert. Een aantal partijleden is bezig met de oprichting van een nieuwe centrumrechtse politieke partij. Ze doen dit omdat de Republikeinen niet tegen Trump willen optreden.

Onder de initiatiefnemers bevinden zich voormalige medewerkers van de Republikeinse regeringen van Ronald Reagan, George H.W. Bush, George W. Bush en Trump, ex-ambassadeurs en partijstrategen.

Fundament

Meer dan 120 (ex-)Republikeinen hielden vorige week vrijdag een online-vergadering om de afsplitsing te bespreken. De nieuwe beweging moet opereren op het fundament van „principieel conservatisme.” Daaronder wordt verstaan het vasthouden aan de grondwet en de rechtsstaat – ideeën die volgens de betrokkenen door Trump naar de prullenbak zijn verwezen.

De deelnemers aan het gesprek zeiden bijzonder ontsteld te zijn over het feit dat meer dan de helft van de Republikeinen in het Congres enkele uren na de belegering van het Capitool toch geen goedkeuring aan de verkiezingsuitslag wilde geven.

Voormalig Republikein Evan McMullin, die in het verleden een prominente rol speelde in het Huis van Afgevaardigden, is een van de initiatiefnemers: „Grote delen van de Republikeinse Partij zijn aan het radicaliseren en bedreigen de Amerikaanse democratie. De partij moet zich opnieuw richten op waarheid, rede en zijn traditionele idealen.” Er is volgens hem een groeiende vraag naar iets nieuws onder principiële Republikeinen. „De partij is verdronken in een zee van leugens en is duidelijk een destructieve kracht geworden.”

Het idee een nieuwe partij op te richten noemt de leiding van de Republikeinse Partij „onwenselijk en gevaarlijk.” De voorzitter van het Republikeinse Nationale Comité, Ronna McDaniel, zei op Fox News: „Als we elkaar blijven aanvallen en onderling meningsverschillen blijven houden, dan verliezen we in 2022. De enige manier waarop we gaan winnen is als we samenwerken.”

McDaniel wees erop dat pogingen in het verleden om met een derde partij mee te doen aan de verkiezingen nooit iets hebben opgeleverd. „Het resultaat was alleen maar dat de nieuwe partij onvoldoende steun kreeg en de oude moederpartij door die verdeeldheid het uiteindelijk ook niet redde.”