De Bijbel geeft ons geen eenduidig Godsbeeld, de Bijbelse talen en culturen staan ver van ons af en we kunnen ons Gods aanwezigheid maar moeilijk voorstellen. Dit alles levert een bonte verzameling hoofdstukken op, waarin ik eerlijk gezegd weinig lijn kon ontdekken.

Toch krijgt de lezer in prof. Van de Beeks nieuwste boek tal van waardevolle inzichten aangereikt. Bijvoorbeeld wanneer prof. Van de Beek de goddelijke Drie-eenheid in verbinding brengt met de doop of wanneer hij Gods rechtvaardig oordeel beschrijft. Vroeger oordeelde God over de Kanaänieten, toen Israël aan hen de ban moest voltrekken om het Beloofde Land grondig schoon te vegen, anders gezegd te ”ruimen”; bij het eindgericht zal God oordelen over de hele mensheid teneinde een nieuwe wereld te stichten. Maar ook: wat is het moeilijk om te leven vanuit de gezindheid van Christus (Filippenzen 2) en wat is het troostrijk om de verzegelde boekrol uit Openbaring te zien als het script van de wereldgeschiedenis dat alleen bij Jezus Christus in goede handen is.

Tabernakel

Creatief is het hoofdstuk over de opdracht om de tabernakel te bouwen, met schoonheid, zorgvuldigheid en liefde als trefwoorden. In het daaropvolgende slothoofdstuk wordt het perspectief geschetst van een God Die voorgoed bij de mensen wil wonen.

Een typerend citaat inzake het Bijbelse Godsbeeld, naar aanleiding van Hosea en Amos: „God is emotioneel – en Hij is heel verschillend emotioneel. De ene keer is Hij zo woedend dat Hij Israël definitief in elkaar wil slaan en de andere keer huilt Hij dat Hij het volk niet kan loslaten. En tegelijk roept Hij dat het voor eens en voor altijd afgelopen moet zijn met hun ontrouw en onrecht. God is niet een theologische, laat staan een logische samenhang. God is de levende, met alles wat bij leven hoort. Hij troont boven alles en tegelijk huilt Hij als een wanhopige man die zijn vrouw van wie Hij houdt niet kan bereiken. Je krijgt het niet allemaal op een rij, zoals we het leven niet op een rij krijgen” (31-32). Is de levende God dan een grillige God, zal de lezer zich afvragen. Helaas blijft hier onbesproken wat de Almachtige ten diepste beweegt, hoewel Gods trouw in dit boek een terugkerend thema is.

Oneffenheden

In het hoofdstuk ”Wat klopt er niet?” worden oneffenheden in de tekstoverlevering en de structuur van Koningen en Kronieken wel erg gemakkelijk opgeblazen tot „fouten in de Bijbel” waar we niet van moeten opkijken. Volgens prof. Van de Beek zijn de Koningenboeken „volstrekt niet geïnteresseerd in historische verslaglegging van belangrijke gebeurtenissen of van het dagelijkse leven. Ook hun gaat het alleen om de dienst aan de Heer” (223). Dit lijkt me een onnodige tegenstelling. Waarom kan de focus van Bijbelboeken op de dienst aan de Heere niet samengaan met historische verslaglegging?

Over Jezus’ uitspraak „Niemand weet wanneer die dag en dat moment zullen aanbreken, ook de hemelse engelen en de Zoon niet, alleen de Vader weet het” schrijft prof. Van de Beek: „Het staat er gewoon: de Zoon weet het niet. En als je belijdt dat de Zoon God is, dan weet God het niet. Als we daar moeite mee hebben, dan komt dat omdat we een bepaald idee over God hebben waar onwetendheid niet in past” (51-52). Door een dogmatische notie in te brengen, namelijk dat de Zoon God is, wordt de tekst mijns inziens in de verkeerde richting geproblematiseerd. Jezus maakt onderscheid tussen de Vader enerzijds en de Zoon en de hemelse engelen anderzijds. Blijkbaar zijn er dingen die de Vader aan Zich gehouden heeft, zoals Jezus zegt volgens Handelingen 1:7.

Inkadering

Deze uitdagende bundel had een samenvattend slothoofdstuk verdiend, waarin de verschillende lijnen worden bijeengebracht. Voor de inkadering die bij prof. Van de Beek ontbreekt en aanvullende inzichten zijn andere publicaties beschikbaar, met name ”Wie is als Gij?” (1996) door Eric Peels, ”Is dit onze Vader?” (2014) door Hetty Lalleman en de vierdelige serie ”Ongemakkelijke teksten” (2011-2014). De thematiek is het waard. Van harte stem ik in met de laatste zin uit het woord vooraf: „Het is vechten om de waarheid te vinden – om te luisteren naar Hem die de Waarheid is, in het besef dat Hij elk verstaan te boven gaat en we nooit met Hem klaar zijn, omdat Hij lééft.”

God lééft. Over moeilijke teksten in de Bijbel, Bram van de Beek; uitg. KokBoekencentrum; 221 blz.; € 16,99