Zijn pasgebouwde woning liet Van den Berg helemaal optrekken uit hout. Gemaakt van door hem zo gewaardeerde bomen dus. Enthousiast vertelt de Wageninger dat zijn houten huis een steentje bijdraagt aan het tegengaan van klimaatverandering. Via een videoverbinding doet hij haarfijn uit de doeken hoe vervuilend beton én hoe duurzaam houtbouw is.

Zijn voorliefde voor bomen steekt de 58-jarige duurzame ondernemer niet onder stoelen of banken. Hij vertelt dat hij in het najaar nog 400 struiken en boompjes plantte in zijn tuin. „Ik kijk reikhalzend uit naar de lente, als alles weer gaat groeien.”

In de titel ”Bladgoud” klinkt al iets van de waarde van bomen door. Is dat de boodschap die u met dit boek wilt vertellen?

„Ja, bomen zijn van onschatbare waarde. Als mens zijn we ervan afhankelijk. Ik hoop dat daar meer aandacht voor komt.”

Welke waarde hebben bossen en bomen?

„Als eerste leggen bomen koolstof, dus CO2, vast. Ze zijn een zogeheten carbon sink (koolstofreservoir, MK). Naarmate een bos ouder wordt en er bijvoorbeeld bomen doodgaan, komt een deel van de koolstof weer terug in de atmosfeer door verrotting.

Bossen zijn ook heel belangrijk voor de biodiversiteit. Ze herbergen ontzettend veel insecten, vogels en zoogdieren.

Een volgende waarde van de boom is zijn rol in het klimaatsysteem. Via de bladeren verdampt er vocht, zodat er water in de lucht komt en de weermachinerie op gang komt. Dit is een cruciaal proces in regenwouden. Die verdamping zorgt trouwens ook voor koeling. Bomen zijn als airco’s. Op een tropische dag kun je het in het bos beter uithouden dan daarbuiten.

Daarnaast hebben bomen een culturele waarde. Onder meer door het vruchtgebruik en als bouwmateriaal. Denk maar aan de ceders van de Libanon die voor de bouw van de tempel werden gebruikt. De Bijbelschrijver prijst ze om hun kracht.

Zo zijn er nog meer waarden van bos te noemen, zoals het zorgen voor schone lucht, recreatie of tegengaan van erosie.”

Wat wilt u nog meer bereiken met dit boek?

„Bewustwording. Er zijn bomenambassadeurs nodig. Allereerst denk ik dan aan ambtenaren bij gemeenten. Maar iedereen kan ambassadeur worden, want de meeste mensen hebben een achtertuin. Laat die tuin niet voor 80 procent tegels zijn, maar plant er een boom in. Dat levert een veel interessantere tuin op voor insecten en vogels.”

Een belangrijk deel van het boek gaat over ”Meer bos!”. Waarom is dat nodig?

„In de loop der jaren zijn we onwaarschijnlijk veel bos kwijtgeraakt. Sinds de middeleeuwen hebben we Europa leeggeroofd. Denk alleen maar aan de duizenden schepen die zijn gebouwd in de Gouden Eeuw. Gelukkig bleven in die periode regenwouden nog relatief onaangetast. Inmiddels zijn de rollen omgedraaid en gaat het juist daar hard. Gezien de waarde die bomen hebben, brengen we onszelf als mensheid in gevaar.”

Tegelijk is het areaal aan bos in de afgelopen eeuw flink toegenomen. Is het werkelijke probleem echt de hoeveelheid bos? Is het niet juist het soort bos?

„Inderdaad hadden we in Europa in het jaar 1900 minder bos dan nu. Het nadeel van veel van de door de mens aangeplante bossen is de monocultuur, denk aan de productiebossen vol sparren en dennen.”

In een derde van alle Europese bossen overheerst een bomensoort, aldus een wetenschappelijk rapport onlangs.

„Juist. Dat is niet alleen saai, maar het levert ook een kwetsbaarder bos op. Want als er een ziekte uitbreekt, zijn alle bomen de sjaak. In een echt oerbos met honderden soorten per hectare maakt het niet uit als er een soort wegvalt na aantasting door een kevertje. Nu sneuvelen er complete dennenbossen door de letterzetter, waardoor het hele ecosysteem als een kaartenhuis in elkaar stort. De habitat van miljoenen dieren houdt op te bestaan. Deze aangetaste dennenbossen zijn ook nog eens gevoeliger voor bosbranden.”

Zijn meer bomen altijd beter?

„Niet per se. Allereerst dus niet als je maar enkele soorten aanplant. Verder moeten extra bomen niet ten koste gaan van de voedselproductie. Overigens gaan bomen en land- en tuinbouw heel goed samen, dat heet agroforestry. Je ziet de interesse voor bomen in weilanden onder melkveehouders weer toenemen. Koeien kunnen in hete zomers namelijk in de schaduw van de bomen verblijven, wat beter is voor de melkopbrengst. Sowieso levert de combinatie bomen en landbouw interessantere landschappen op. De Achterhoek is toch veel mooier dan de Flevopolder?”

U schrijft dat het „code rood” is voor de bossen. Waaraan zie je dat bij een boswandeling?

„Code rood heeft overigens vooral betrekking op de wereld. In de Amazone, het grootste aaneengesloten regenwoud, gaat de kaalkap zo snel, dat het weersysteem ervan in de war kan raken. Het gevolg is het optreden van verdorring en verdroging, waardoor het bos plaatsmaakt voor een savanne. Dat zou dramatisch zijn voor alle soorten die er leven.

Door klimaatverandering staan ook de Europese bossen er niet goed voor. Er is veel schade door droogte en er heersten diverse soorten ziektes. Overigens, dode bomen horen bij een volwassen bos. Dus als leek zie je dat zo een-twee-drie niet. Maar een Nederlandse bioloog ziet wel degelijk de schade van drie droge en extreem hete zomers op een rij. Wat jammer is: de eik zit in het beklaagdenbankje vanwege de processierups. Terwijl we die soort hard nodig hebben, omdat die juist goed tegen droogte kan.”

Dus sceptici die zeggen dat CO2 de aarde vergroent kunnen wat u betreft de boom in.

„Haha, ja. Het is de domste opmerking die je kunt plaatsen in het klimaatdebat. Natuurlijk is CO2 voedsel voor planten. Met mate is iets goed, maar komt er teveel van? Dan wordt het een dodelijk gif. Dat geldt zelfs voor water. De vergroening door CO2 is een argument dat stamt uit de 20e eeuw. Toen kon je er nog mee wegkomen, maar de klimaatwetenschap is inmiddels heel robuust op dit punt. We kunnen met behulp van satellieten onwaarschijnlijk scherp in beeld brengen wat er gebeurt met onze bossen.”

Heeft een boom of een bos rechten?

„Tsja, wat zal ik daarvan zeggen. Laat ik het breder trekken: heeft leven rechten? Het is doelbewust geschapen en al het leven heeft een belangrijke functie. Dus wie ben ik om te zeggen dat leven geen rechten heeft? Bomen waren er zelfs eerder dan de mens volgens het scheppingsverhaal.”

De roep om ecocide –het verwoesten van natuur, bijvoorbeeld een regenwoud– strafbaar te stellen klinkt steeds luider. Terecht?

„Die discussie is, gezien de gevolgen die het kan hebben, zeker op haar plaats. Er vindt een extreme vorm van uitroeiing en kaalkap plaats. Hebzucht haalt het slechtste naar boven in een mens, en dus hakt men regenwouden om om geld te verdienen. Dat moet niet straffeloos kunnen.”

Tot slot: knappe knotwilg of fiere populier?

„Oei, dat zijn grote uitersten. Kiezen vind ik moeilijk. Ik woon in een buurt met veel oude knotwilgen, van wel een meter doorsnee. Supergaaf! In hetzelfde landschap kijk ik uit over populieren die tientallen meters omhoog rijzen. Ook prachtig. Nee, ik kan niet kiezen.”

Heeft u een favoriete boom?

„Dan moet ik denken aan de iconische eik die in de middenberm staat van de A58 in Noord-Brabant. Er is discussie geweest om deze stoere beroemde boom om te hakken, maar dat stuitte op te veel weerstand. Elke dag razen er auto’s langs. Die oude reus –ouder dan alles wat langskomt– kijkt er op neer. Een icoon, gered van de kap.”

Boekgegevens

Bladgoud, Reinier van den Berg e.a.; uitg. Zilt; 205 blz.; € 20,99