De ondervragingscommissie voelde de oud-bewindslieden maandag aan de tand over hun verantwoordelijkheid bij de toeslagenaffaire, waarbij fraudejacht door de Belastingdienst onschuldige slachtoffers maakte.

De verhoren leverden een ontluisterend beeld op. Vorige week stelden topambtenaren dat ze duidelijke signalen aan de bewindslieden gaven over misstanden. Maandag verklaarden de verantwoordelijke politici dat ze geen zorgwekkende signalen ontvingen. De voorzitter van de commissie, CDA-Kamerlid Chris van Dam, concludeerde aan het eind van de dag dan ook dat de verhoren lijken op het „wereldkampioenschap bestuurlijk onvermogen.”

Weekers

Voormalig staatssecretaris Frans Weekers (Financiën) verklaarde dat hij zich niet van bewust was van het feit dat ‘zijn’ Belastingdienst in de jacht op fraudeurs bepaalde ouders hard aanpakte. De oud-VVD-bewindsman was elke keer opnieuw verrast als er incidenten en problemen naar boven kwamen terwijl ze niet op zijn bureau belandden. Dat komt volgens Weekers doordat „op bepaalde plekken onvoldoende maatschappelijke antenne aanwezig was binnen de dienst.”

Weekers denkt achteraf dat hij de toeslagenregels had moeten aanpassen. Dat gebeurde uiteindelijk niet, omdat het ministerie van Sociale Zaken vasthield aan de strenge regels. Ouders dienen namelijk het volledige bedrag aan ontvangen toeslagen terug te betalen als ze hun eigen bijdrage niet volledig hebben betaald.

Dit beeld kwam tijdens de verhoren al vaker aan het licht. De Belastingdienst en het ministerie van Sociale Zaken wijzen tijdens de verhoren steevast naar elkaar. De fiscus is verantwoordelijk voor de uitvoering van het beleid, terwijl Sociale Zaken over de wetten rond kinderopvangtoeslag gaat.

Een aantal maanden na zijn aantreden heeft Weekers zijn zorgen over de fraudegevoeligheid van het toeslagensysteem aan de orde gesteld in de ministerraad. Er was toen sprake van de invoering van een nieuw stelsel. De invoering ervan werd steeds uitgesteld en het is uiteindelijk ook nooit ingevoerd.

Wiebes

Oud-staatssecretaris Eric Wiebes van Financiën trok het boetekleed aan. Hij voelt zich medeverantwoordelijk voor de manier waarop de Belastingdienst is omgegaan met tal van ontvangers van kinderopvangtoeslag. Maar grote zorgen over de harde werking van de toeslagenregels hebben hem in de periode 2014-2017 niet bereikt, zo zei hij tijdens een urenlang durend verhoor. „Er is geen buikpijnnota”, aldus de bewindsman.

Wiebes werd ook bevraagd over zijn antwoorden op Kamervragen over terugvorderingen van de kinderopvangtoeslag in 2014. Hij zei toen dat er „niets van is gebleken” dat mensen in de knel kwamen door deze terugvorderingen. Hij erkende de misstappen: „Fout, maar ook idioot, verbijsterend, onbegrijpelijk.”

Asscher

PvdA-voorman Asscher richtte zich als minister van Sociale Zaken in het vorige kabinet te veel op de overgang naar een nieuw kinderopvangstelsel. Daardoor bleven „schrijnende gevallen” op de plank liggen. Asscher erkende dat hij signalen miste dat de toeslagenregels hard konden uitpakken voor ouders die kinderopvangtoeslag ontvingen. „Ik heb niet doorgehad dat er zo veel onrecht en leed onder lag. Daar had ik wel achter kunnen komen als ik had doorgevraagd.”

Later deze week hoort de toeslagencommissie de voormalige staatssecretarissen Snel van Financiën en Van Ark van Sociale Zaken. Ook minister Hoekstra van Financiën en premier Rutte worden onder ede gehoord.