De Protestantse Kerk in Nederland (PKN) deed in de Nieuwsbrief van vorige week maandag een oproep: „Advent 2017 is nog niet begonnen, en nu al gebeld (of: aan het bellen) voor het preekrooster van 2019? Deel uw ervaringen, eventuele ergernissen en suggesties.” Uit de gemailde reacties blijkt veel irritatie onder predikanten als ze al heel vroeg gebeld worden voor gastbeurten. Op de website van de PKN worden er twee artikelen aan gewijd: ”De slag om de gastvoorganger”.

„Mijn vrouw heeft óók een baan, dus ik moet nu al met haar overleggen over onze zomervakantie van 2019. Op haar werk lachen ze haar uit, want dat kunnen de collega’s onderling nu echt nog niet bepalen. Tja, dat begrijp ik heel goed”, schrijft ds. D. Steenks uit Wemeldinge.

Roostermakers en preekregelaars staan voor het dilemma dat bepaalde periodes lastig zijn in te vullen. Het gaat dan om de vakanties en de zomermaanden. Daardoor krijgt het bellen en mailen het karakter van een wedstrijd, blijkt uit de artikelen. Er ontstaat een spiraalbeweging: als predikanten steeds vroeger hun agenda volgeboekt hebben, gaan roostermakers steeds vroeger bellen.

Afspraken

Het probleem is niet van gisteren. In de PKN werd vijftien jaar geleden al een oplossing bedacht met de zogeheten ”septemberlijst”. Predikanten die zich bij dit initiatief aansloten, gaven aan pas afspraken voor het volgende jaar te maken vanaf de derde zaterdag van september. Maar de praktijk bleek weerbarstig, zegt ds. J. Holtslag uit Giessenburg in reactie. „Preekvoorzieners bleven vóór september bellen, omdat ze bang waren dat ze de lastige data niet meer gevuld zouden krijgen.”

Diverse kerkverbanden hebben een eigen website om preekbeurten snel te regelen. Zo heeft de Hersteld Hervormde Kerk (HHK) een webapplicatie waar preekregelaars en voorgangers eenvoudig en efficiënt online preekafspraken vast kunnen leggen en preekbeurten kunnen beheren.

Ds. L. W. Ch. Ruijgrok, scriba van het breed moderamen van de Hersteld Hervormde Kerk (HHK), merkt dat het probleem in zijn kerk „eigenlijk hetzelfde” is. „Wij hebben destijds als synode het advies gegeven om beurten vanaf 2 januari te verdelen. Met deze beperking dat in de eigen classis men al twee of drie weken eerder mag bellen. Dat kan per classis worden afgesproken. Daarmee kun je vacante gemeenten in de classis dienstbaar zijn, en bevorder je dat voorgangers uit de eigen regio komen. De synode heeft dit dringende advies gegeven om wildgroei te voorkomen. We zien nu dat deze regel in de praktijk maar matig werkt. Ik heb de indruk dat er nogal wat predikanten en preekregelaars zijn die zich er niet aan houden. Preekregelaars zijn bang dat ze achter het net vissen, wat er toe leidt dat men steeds vroeger gaat afspreken. Dat kan er weer toe leiden dat een rooster minder definitief wordt. Want hoe verder van tevoren je preekbeurten vastlegt, hoe groter de kans is dat een beurt toch weer vervalt.”

Ds. Ruijgrok verwacht zelf binnenkort op maandag ook weer telefoon, en is dan na een uur bellen een groot deel van zijn preekbeurten kwijt binnen zijn classis. De rest geeft hij weg vanaf 2 januari. „Ik vind het belangrijk dat we ons in deze zaak laten leiden. De Heere weet precies op welke preekstoel Hij mij wil hebben. Gemeenten die elkaar proberen af te troeven met preekbeurten en eerder proberen te zijn dan een ander: dat is toch eigenlijk een ongeestelijk beginsel? Je zou elkaar juist ook een voorganger moeten gunnen.”

Bel me niet zo vroeg, zeggen predikanten

Roostermakers aan de andere kant van de lijn zitten met andere belangen, zo blijkt uit de reacties die de Protestantse Kerk binnenkreeg.

Roostermaker Henk van Dijk uit Zeist begint vroeg, omdat het voor hem lastig is het preekrooster vol te krijgen. Als Gereformeerde Bondsgemeente is het lastig om gastvoorgangers te vinden, reageert hij. Het is voor hem daarom zaak om op tijd te beginnen met het vullen van het dienstenrooster. „Na 26 december begin ik te mailen met bevriende en vaste gastvoorgangers, waarvan ik weet dat ze het prima vinden om het jaar 2019 in te vullen. Dit gaat om ongeveer dertig predikanten. Op 2 januari vul ik vervolgens de overgebleven diensten in. Ik houd dan nog ongeveer vijf diensten vrij voor de predikanten die op de septemberlijst staan.”

Gerrie Hazel uit Rotterdam is een van de roostermakers die zich wél streng aan de grens van 2 januari houdt. „Ik begin principieel altijd op 2 januari, maar tegenwoordig zitten sommige predikanten dan al vol. Hoe kan dat? Het is toch een ongeschreven regel dat je pas na de feestdagen start?” Francien en Anton Maljaars uit Grijpskerke delen die ergernis. „We moeten echt proberen het hele gebeuren weer een beetje op één lijn te krijgen.” Zij pleiten voor een grens van 1 april.

Andere roosteraars ervaren zo’n schaarste aan predikanten, dat ze zo’n grens absoluut niet zien zitten. Over een ding zijn alle regelaars het eens: de sleutel ligt bij de predikanten.