We hebben een nieuw record verbroken. Niet een om trots op te zijn. Dit voorjaar stootten we wereldwijd 410 ppm (parts per million) aan CO2 uit, het hoogste aantal ooit gemeten. Twee jaar na Parijs en vele goede bedoelingen verder is de hoeveelheid aan broeikasgassen die we uitstoten niet gedaald, maar nog steeds gestegen.
Nederland moet daarbij ook de hand in eigen boezem steken. Waar andere Europese landen een daling van de uitstoot van broeikasgassen realiseren, bleef de uitstoot van CO2 in Nederland vrijwel onveranderd.
De nieuwe regering presenteerde het ”groenste regeerakkoord ooit”. Ik hoop van harte dat het waar is. Er zitten namelijk nog veel open eindjes in, zeker op het gebied van klimaatverandering. Het sluiten van oude kolencentrales door het vorige kabinet was een goed begin, de uitstoot van de centrales samen lag daardoor vorig jaar 10 procent lager. Echter, de gascentrales draaiden harder, waardoor volgens de NEa (Nederlandse Emissieautoriteit) opgeteld de uitstoot van energiecentrales nauwelijks daalde, namelijk van 42,5 tot 41,8 miljoen ton. We zullen veel meer moeten investeren in groene energiebronnen, zoals wind-, zonne- en getijdenenergie en aardwarmte, en in batterijen om de energie op te slaan.
We staan echter niet alleen voor de uitdaging de uitstoot van CO2 te verminderen, maar ook die van andere broeikasgassen, zoals methaan en lachgas. Vooral de uitstoot van methaan groeit, door de productie van fossiele brandstoffen, de veehouderij en de productie van rijst. Op de recent gehouden Groene Kerkendag, waar klimaat een belangrijk thema was, noemde ik de drie belangrijkste oorzaken van klimaatverandering. De eerste is ons energiegebruik, dat in de eerste plaats omlaag moet. Hoe minder je nodig hebt, hoe minder je ook hebt te vervangen door groene energiebronnen. Dan gaat het voor burgers om de isolatie van huizen, kiezen voor groen vervoer en minder producten kopen. Voor de industrie betekent het een omslag in hun productieprocessen. Grootschalige opslag van CO2, waar het nieuwe kabinet hoge verwachtingen van heeft, is natuurlijk een schijnoplossing. Je schuift daarmee je ‘afval’ naar de toekomstige generaties, zonder dat het bedrijven prikkelt om te investeren in andere energiebronnen en productieprocessen.
De tweede oorzaak ligt in onze (wereldwijd) groeiende vraag naar vlees en zuivel. De veehouderij vraagt veel grond, veel water en veel energie om voedsel te produceren, terwijl de verbouw van bonen, noten en soja als eiwitbronnen veel efficiënter is. De verwachting is echter dat door de groeiende wereldbevolking en de toenemende welvaart de vraag naar vlees en zuivel wereldwijd zal toenemen. Vanuit het oogpunt van duurzaamheid en leefbaarheid van de aarde is dat onmogelijk. We zullen toe moeten naar andere eetpatronen met minder vlees en zuivel en meer plantaardige producten, als we de landbouwgronden beschikbaar willen houden voor de toekomstige generaties.
De derde oorzaak hangt hiermee samen, namelijk ontbossing. Per jaar verdwijnt er 8,8 miljoen hectare aan bos, waaronder belangrijke regenwouden in landen zoals Brazilië en Indonesië. Dat is ruim twee keer Nederland. Deze bossen worden voornamelijk gekapt voor de productie van hout, papier, palmolie en soja. Maar we hebben de bossen nodig, omdat ze CO2 opnemen. Niet voor niets worden de regenwouden de longen van de aarde genoemd.
We weten dit eigenlijk allemaal allang. Het gekke is dat we blijkbaar niet worden aangespoord om actie te ondernemen. Dan bedoel ik niet het indraaien van een ledlamp, maar echt ingrijpende maatregelen om de situatie te veranderen. De mogelijke gevolgen van een veranderend klimaat worden al jaren genoemd. Juist de armen op deze aarde hebben hier het eerst last van, door extreme droogtes die misoogsten veroorzaken of juist overstromingen door uitzonderlijke regenval. In dit kader wordt wel het woord ”klimaatrechtvaardigheid” gebruikt. De achtergrond hiervan is dat 49 procent van alle CO2-uitstoot wordt veroorzaakt door de rijkste 10 procent van de wereldbevolking. De paus verwoordde het als volgt: „Het Westen heeft een ecologische schuld uitstaan bij de arme landen.”
Juist ons als christen zou dat moeten aanzetten tot verandering, voor de huidige en de toekomstige generaties. Twee weken terug was het Micha Zondag, met als thema ”De knop om”. Ook in het materiaal van de Micha Zondag gaat het om klimaatverandering en hoe het besef dat deze aarde van God is, ons kan stimuleren om daar zorgvuldig mee om te gaan. Daarbij moet niet alleen ons lichtknopje om, maar vooral ons denken en doen. We veroorzaken de klimaatverandering voor een groot deel met elkaar, dus zullen we ook met elkaar hiertegen iets moeten doen.
Dr. Martine Vonk werkt als lector ethiek en technologie bij Saxion. Reageren? rubriekforum@refdag.nl
