Kun je Van U. enigszins verantwoordelijk houden voor de twee moorden? Nee, oordeelde de rechtbank Rotterdam in april vorig jaar. Van U.’s psychiatrische problematiek is zó ernstig dat hij volledig ontoerekeningsvatbaar moet worden geacht, vonden de rechters. De man is schizofreen verklaard en had ofwel heeft paranoïde waandenkbeelden. Hij vreesde bijvoorbeeld een islamitische terreuraanval en bewapende zich. Gedragskundigen van het Pieter Baan Centrum stelden: „Hij ziet overal gevaren en complotten. Maar hij ziet zichzelf weer niet als leider van een leger dat in actie moet komen.”

Opdracht

Bart van U. bracht op 8 februari 2014 oud-minister en D66-kopstuk Borst (81) met messteken om het leven in haar woning in Bilthoven. De Rotterdammer, opgegroeid in een reformatorisch gezin, verklaarde in februari vorig jaar dat hij op 7-jarige leeftijd een „goddelijke opdracht” kreeg om degene te doden die verantwoordelijk is voor euthanasiewetgeving. „Op 7-jarige leeftijd had hij een blindedarmontsteking en belandde hij naar eigen zeggen in comateuze toestand. Toen is die goddelijke opdracht hem gegeven. God heeft hem dat gezegd”, aldus zijn toenmalige advocate, mr. Noëlle Pieterse, destijds.

Op 10 januari 2015 doodde Van U. zijn zus Loïs (43), eveneens met messteken. Hij woonde samen met haar in een woning in Rotterdam. Hij zou bang geweest zijn het pand te moeten verlaten, vanwege een verbouwing. Het zat hem onder meer dwars dat Loïs hem eierkoeken gaf. „Ze wist dat ik die niet lustte. Ze luisterde niet naar me. Wat ik ook deed, ik deed het nooit goed.” De familie Van U. nam afstand van dat verhaal. „Loïs had het beste voor met haar broer Bart”, zei een zus vorig jaar bij de rechtbank. „Een broer laat je niet in de steek, zo dacht Loïs. Na de verbouwing zou hij een eigen, mooie ruimte in de woning krijgen. Een nieuwe badkamer en keuken.”

Lees ook

Van U.: Ik had Borst niet mogen doden

Het openbaar ministerie, dat bij de rechtbank in Rotterdam vorig jaar een celstraf en tbs had geëist, stelde hoger beroep in tegen het vonnis. Het OM en ook de familie Van U. zijn ervan overtuigd dat Bart van U. niet alleen tbs moet krijgen, maar ook een celstraf. Justitie en de familie Van U. vinden dat de man wél in enige mate verantwoordelijk kan worden gehouden voor zijn daden. „De familie Van U. is het met het Pieter Baan Centrum eens dat de dader eilandjes van gezond verstand heeft. Hij is ziek, maar ook slim. Met enkel tbs ontloopt de dader zijn verdiende straf”, meldde een zegsvrouw vorig jaar namens de familie.

Hoger beroep

Woensdag start bij het gerechtshof in Den Haag het hoger beroep in de zaak. Een viertal gedragskundigen zal tijdens de rechtszitting vragen beantwoorden over de geestesgesteldheid van Bart van U. Het is de bedoeling dat het OM vrijdag een strafeis formuleert.

Van U. is de komende dagen in beginsel aanwezig bij het Haagse hof, aldus zijn nieuwe advocaat, mr. Bart van Gils, maandag desgevraagd. Waarschijnlijk zal Van U. ingaan op vragen die hem worden gesteld. Van Gils wil weinig kwijt over zijn verdedigingsstrategie.

Van U. is „gespannen” in de aanloop naar de rechtszaak. „Het gaat ook over zijn toekomst.” Een tbs-behandeling van Van U. is nog niet gestart. „Daarvoor moet de veroordeling eerst definitief zijn”, zegt Van Gils, die de afgelopen maanden zijn cliënt „veelvuldig, soms meerdere keren per week”, bezocht in de psychiatrische kliniek van de gevangenis in Vught.

Het cameratoezicht in Van U.’s cel is „in de afbouwende fase”, aldus Van Gils, die daarover niet concreter wil zijn. Sinds enkele maanden protesteert Van U. tegen permanent cameratoezicht.