De presidentsverkiezingen in Amerika houden de gemoederen ook in Nederland flink bezig. Ook al mogen we niet stemmen, velen hebben toch wel een mening. Ook in deze krant, met degelijke artikelen en ruimte voor verscheidenheid. De persoon en het verleden van president Trump zijn nogal eens het trefpunt van debat. Daar heeft hij zelf flink aan bijgedragen. Zo doorbrak zijn directe wijze van communiceren de mores van de elite in Washington DC en de VS.

In het algemeen vergeleken bij de geringere aandacht voor andere, zich even kras uitlatende prominenten in de VS, en zeker gelet op de magere belangstelling voor autoritaire leiders van heden ten dage, is de aandacht voor de persoon van Trump opmerkelijk. Over een leider of verkiezingen daarvoor in een land als communistisch China hoor je weinig. Inderdaad, daar zijn twee jaar terug de presidentstermijnen geschrapt en kan Xi Jinping president voor het leven blijven. Dergelijke ontwikkelingen zagen we ook recent in Poetins Rusland en Erdogans Turkije. Over deze mensen is nauwelijks debat (niet daar en niet hier), geen verkiezingsstrijd, geen echte vrijheid voor het volk om een keuze te maken. Maar ook dichterbij. Ook bij de keuze voor een voorzitter van de Europese Raad of Commissie staan we erbij en kijken er hooguit naar. Invloed hebben we er niet op, nauwelijks weet iemand wie Charles Michel is en wat hij voorstaat en hoever zijn mandaat strekt.

Wat daar ook van zij, in de VS hebben de mensen wel invloed. Zij hebben wel het democratisch recht om hun vertegenwoordigers te kiezen. Je krijgt als kiezer dan niet zo zeer met de persoon te maken, maar met de richting van zijn plannen en wetten waaraan je je moet houden.

Beleid uitgangspunt

Na vier jaar Trump kunnen we een balans opmaken. Het is goed om meer naar het gevoerde beleid te kijken dan naar de persoon Trump. En ook om basisverschillen tussen Democraten en Republikeinen te ontwaren.

Het is ook voor ons in Europa niet om het even hoe de situatie zich bij onze onvervangbare bondgenoot ontwikkelt. We zien een land waarin progressieven en conservatieven lijnrecht tegenover elkaar staan. Trump is daar niet de oorzaak van. Zijn verkiezing tot president was democratisch legitiem en is geen toeval.

Voordat we tot de kern van de verschillen proberen door te dringen, kijken we eerst naar wat de president zoal heeft verwezenlijkt. Als je vanuit een christelijk en conservatief perspectief denkt, zijn zaken als prolife, profamily, veiligheid en vrijheid van godsdienst en onderwijs (in een slank overheidsmodel) belangrijke toetsstenen.

Botsende waarden

Als we in dit licht naar de resultaten van Trumps presidentschap kijken, zijn er veel positieve zaken bereikt, waarvan ik er enkele noem.

Met de benoeming van ruim 200 conservatieve federale rechters (van de 870 in totaal) en twee of mogelijk zelfs drie van de in totaal negen voor het leven benoemde rechters bij het Hooggerechtshof blijft de (grond)wetstekst leidend en beschermend tegen interpretatie naar de waan van de dag. Dat heeft gevolgen voor uitspraken over bescherming van het leven, het huwelijk en het gezin.

In het onderwijs is hard gewerkt aan een recht voor ouders en kinderen op vrije schoolkeuze. Plan is dat ouders door de overheid gefinancierde waardebonnen bij een school van hun keuze en die van hun kinderen kunnen verzilveren. Biden daarentegen is voorstander van behoud van de verplichting aan ouders om voor betaald openbaar onderwijs hun kinderen te sturen naar de openbare school van hun postcodegebied.

Zaken als het erkennen van Jeruzalem als hoofdstad van Israël, de opzegging van de heilloze nucleaire deal met Iran, de aanpak van China en de herinvestering door NAVO-partners laten we even buiten beschouwing. Typerend was dat op dag één van Trumps presidentschap de inzet van Amerikaanse gelden voor buitenlandse hulp ook ongeboren leven beschermde. Veelzeggend was ook de intrekking van de ‘wc-wet’ van president Obama, waardoor jongens en meisjes in douche- en kleedkamers op scholen op elk moment blootgesteld konden worden aan iemand die zich identificeerde als zijnde van het andere geslacht. Zaken die Biden per omgaande zou terugdraaien. Hij zou direct werk maken van de nu in de ‘Republikeinse’ Senaat hangende Gelijkheidswet. Deze beoogt een herschrijving van een voor alle staten geldende non-discriminatiewet, waarbij seksuele oriëntatie en genderidentiteit in alle federale wetgeving worden toegevoegd als het gaat om beschermde groepen.

Zeker deze laatste punten brengen ons terug bij de diepe verdeeldheid van het land. En bij de botsende en tegengestelde waarden en wereldbeelden van progressieven en conservatieven, van Democraten en Republikeinen. Bij hun recente nationale conventies kwamen de verschillen duidelijk tot uiting. Democratische sprekers splitsten de samenleving eerst op in groepen als zwarten, blanken, inheemsen, latino’s en Aziatischen, maar daarna ook in tieners, vrouwen, lgbt’ers... Zulke groepen zouden gelijke rechten voor de wet missen. Systematisch racisme en ongelijkheid zouden velen van hen treffen. De Black Lives Matter-kaart werd door vrijwel alle Democratische sprekers ingezet. Trump zette daartegenover in met: „We zijn één nationale familie. En we zullen elkaar altijd beschermen, liefhebben en verzorgen.” Hiermee verenigt hij alle Amerikanen als zijnde allen gelijk voor de wet.

Onvrijheid

Tot slot steken we nog een spade dieper. Trump en de zijnen lijken uit te gaan van een wereldbeeld waarin een mens enerzijds onaantastbare waardigheid heeft, met een voor iedereen gelijke aanspraak op grondrechten. Anderzijds is er de erkenning dat de mens imperfect is en geneigd tot het kwaad en tot machtsmisbruik. Deze ongemakkelijke waarheid is ook de reden voor de invoering van ”checks and balances” door scheiding der machten, via de al sinds 1789 grondwettelijk geldende en elkaar controlerende uitvoerende, wetgevende en rechterlijke macht.

De Democraten lijken deze kernwaarheden te verwerpen, in te wisselen of opnieuw te definiëren, zodanig dat iedere groep en elk individu het recht heeft om voor zichzelf te beslissen wat zijn waarheid is. Deze geclaimde of ervaren waarheden moeten vervolgens door iedereen worden geaccepteerd. Wie niet meegaat in deze identiteitspolitiek, die leidt tot ja-knikkerige politieke correctheid, wordt weggezet als xenofoob, racistisch, homofoob, islamofoob, rechtsextremist en deplorabel. Zo wordt onder de dekmantel van sociale gerechtigheid ‘voor allen’ onvrijheid opgelegd. Een afrekencultuur met het fout geachte verleden, waarbij het hele systeem moet worden ontmanteld en hervormd en er een eind moet komen aan veronderstelde ”blanke overheersing”. Het probleem zit echter niet in het systeem, maar in de mens.

Oplossing

Maar waarom dan zoveel Europese aandacht voor Amerika? Ten eerste, en dat is goed, omdat het onze onvervangbare bondgenoot betreft. Maar misschien ook omdat zo’n systeemverandering niet alleen in Amerika wordt nagestreefd maar ook (zelfs versneld) in Europa. In EU-lidstaten worden de controle en de grip van de kiezers op het nationale beleid en de nationale soevereiniteit steeds meer ontmanteld door voortdurende overdrachten van bevoegdheden aan democratisch onvoldoende gecontroleerde en seculiere internationale organisaties, zoals de Europese Unie en (vooralsnog in mindere mate) de Verenigde Naties. Maar zelfs een utopisch transnationaal systeem van mondiaal bestuur, zonder burgercontrole, zal geen duurzame wereldvrede en universele sociale rechtvaardigheid brengen. Niet systeemverandering en globalisering zijn de oplossing, maar een (teruggave van) grondwettelijk verankerde beslissingsbevoegdheid aan mensen en gezinnen. En de erkenning van waarheden als het biologisch meegekregen man-vrouw-onderscheid, de zondige aard van de mens, de beteugeling van het kwaad door de rechtstaat (die ook zelf aan controle onderhevig is) en het zicht op verzoening door Christus, Gods Zoon.

De auteur is Raad van Bestuur van Transatlantic Christian Council. >>tccouncil.org