Iedere ouder zal erkennen dat het belangrijk is om een goede sfeer in het gezin te hebben. Het maakt het leven met elkaar namelijk een stuk plezieriger als het thuis gezellig is. Een fijne sfeer brengt met zich mee dat een kind zich veilig voelt en dat heeft een positieve invloed op zijn of haar ontwikkeling.

Een goede sfeer heeft alles te maken met liefde, zorg en aandacht voor elkaar. Toch kunnen er zich in de praktijk van elke dag talloze situaties voordoen waardoor het leefklimaat in het gezin onder druk komt te staan. Zo beïnvloedt rivaliteit onder kinderen onderling de sfeer in huis negatief. In de omgang met elkaar is het van belang dat kinderen ervaren dat er onvoorwaardelijk van hen gehouden wordt. Deze wetenschap biedt de veiligheid dat ieder kind van het gezin er mag zijn en dat een conflict geen invloed heeft op de liefde van de ouders voor hun kinderen.

Nut

Ruzies zijn vervelend en kunnen veel negatieve energie kosten. Toch heeft –hoewel dit wellicht vreemd klinkt– ruziemaken voor kinderen ook nut. Door ruzie te maken leren kinderen onderling hun problemen op te lossen en met meningsverschillen om te gaan. Ook leert het kind zijn gevoelens te uiten, zich in de ander in te leven en compromissen te sluiten.

Voor peuters en kleuters is het vaak nog best lastig om zelf ruzies op te lossen. Kinderen in deze leeftijdsgroep hebben hun emoties namelijk nog niet goed onder controle en kunnen zich nog niet inleven in de ander. Ze hebben daarbij echt nog hulp nodig. Hoe ouder kinderen zijn, hoe beter ze dat zelfstandig kunnen.

Bij oudere kinderen hebben de ouders een taak in het aanleren van de sociale vaardigheden die nodig zijn om een conflict op te lossen. Zo moet elk kind bijvoorbeeld leren zijn gevoelens te uiten en ook rekening te houden met die van anderen.

Grenzen

De toon waarop een conflict uitgesproken wordt, is van groot belang. Ook de non-verbale communicatie speelt een rol. Er is niets zo krenkend als een neerbuigende houding. Dat zal de woede van het gekwetste kind alleen maar versterken.

Het is afhankelijk van de leeftijd van het kind of het zijn gevoelens goed weet te verwoorden. Het vraagt inlevingsvermogen van de ouders om de behoefte van elk kind te begrijpen. Daarnaast is ook inzicht in het karakter van het kind belangrijk. Kinderen met een dominant karakter moeten vaker afgeremd worden. Zij moeten leren luisteren naar de wensen van andere kinderen.

Aan de andere kant moet het stille kind leren voor zichzelf op te komen. Deze kinderen zullen daarin gestimuleerd worden als ze ervaren dat hun wensen ertoe doen en dat ze als persoon gewaardeerd worden.

Voorbode

Een stevige ruzie komt vaak niet uit de lucht vallen. Meestal gaan er allerlei signalen aan vooraf die de voorbode zijn van een escalatie. Te denken valt aan een geïrriteerde toon waarop er met elkaar gecommuniceerd wordt of een stomp die hier en daar uitgedeeld wordt. Het is noodzakelijk om bij het opmerken van dergelijke signalen beide kinderen te leren dat het verstandig is de ander even met rust te laten en om hen allebei ruimte voor zichzelf te geven. Dat kan bijvoorbeeld goed door ieder kind een eigen plek aan te wijzen waar het zichzelf een poosje terug kan trekken.

In een christelijk gezin mag ervan uitgegaan worden dat er niet tegen elkaar gescholden en zeker niet gevloekt wordt. Stimuleer de kinderen daarentegen om elkaar positieve aandacht te geven. Het zal de sfeer in huis zeker ten goede komen wanneer het geven van een compliment in het dagelijkse communicatiepatroon wordt ingevoerd. Deze complimenten moeten bij voorkeur niet altijd gericht zijn op prestatie, maar mogen ook gaan over iemands persoonlijkheid.

Onveilig

In een slechte sfeer voelen kinderen zich gespannen en niet onvoorwaardelijk geaccepteerd. Zij worden steeds maar weer afgerekend op wat zij doen, niet doen of verkeerd doen. In zo’n sfeer voelen kinderen zich onveilig, bekritiseerd en bedreigd door rivaliteit tussen broertjes en zusjes. De kans is groot dat dit ook het geval is bij Tim en Kees.

Om dit patroon om te buigen is het van belang dat beide kinderen gehoord worden en dat ze allebei de kans krijgen om te vertellen wat er gebeurd is. Voor de ouder is het vaak lastig om te achterhalen wat er precies voorgevallen is. Ieder kind heeft immers zijn eigen visie op de zaak. Het is daarom belangrijk dat ouders in een conflict geen partij kiezen. Zo voorkomen ze dat een van de kinderen zich afgewezen voelt.

Als een ouder partij kiest zal dit de strijd tussen de kinderen versterken. Het is beter om geen schuldige aan te wijzen en de behoeftes van beide kinderen te benoemen. Daardoor komt de focus te liggen op de oplossing. Het schept daarbij ook duidelijkheid voor de ouders om het gewenste gedrag concreet te benoemen. Een voorbeeld hiervan kan zijn dat beide kinderen geleerd wordt om hun excuus aan te bieden als ze merken dat ze een ander gekwetst hebben.

Tegelijkertijd mag er erkenning gegeven worden aan de boosheid die de kinderen hebben, wanneer hen naar hun beleving onrecht is aangedaan. In de meeste gevallen is het echter zo dat ieder kind zijn eigen aandeel heeft in het ontstaan van de ruzie. Door een gebrek aan zelfreflectie is ieder kind afzonderlijk blind voor zijn eigen aandeel in het conflict. Hierbij hebben beide kinderen de hulp van de ouders nodig. Een dergelijk reflecterend gesprek heeft pas zin als beide kinderen weer rustig geworden zijn.

Eigenwaarde

Om een negatieve sfeer om te buigen is het raadzaam elk kind aan bod te laten komen bij de gezinsactiviteiten. Ieder kind kan hierbij aangesproken worden op zijn kwaliteiten. Hierdoor zal de eigenwaarde vergroot worden. Ook bij het toekennen van huishoudelijke taken is het waardevol elkaars kwaliteiten te benutten en de klusjes die niet favoriet zijn onderling eerlijk te verdelen.

Bij het ontstaan van conflicten is de kans groot dat er dingen gezegd worden waar men later spijt van heeft. Ook ouders kunnen tegenover hun kinderen fouten maken wanneer er een ruzie ontstaat. Er is niets mis mee om hierop bij het betreffende kind op een later moment terug te komen en excuses aan te bieden. Dat zal het vertrouwen dat het kind in de ouder stelt alleen maar vergroten. Dat wat ouders van kinderen verwachten, moeten zij immers zelf voorleven.

Daarnaast is het als opvoeder van belang er alert op te zijn dat ze nooit negatief over het ene kind spreken in het bijzijn van het andere. Kinderen vangen namelijk meer op dan ouders vermoeden. De uitlatingen van de ouders zijn medebepalend voor de beeldvorming van de kinderen. Het is goed dat ouders zichzelf hier bewust van zijn.

Wilt u reageren of hebt u vragen over opvoeding? Leg ze (anoniem) voor aan de medewerksters van Eigenwijzer. Dat kan door de situatie en de (gezins)omstandigheden te mailen naar: wijs@rd.nl of te sturen naar: RD, t.a.v. redactie Wijs, Postbus 670, 7300 AR Apeldoorn.

Tips

Geef individuele aandacht

Geef ieder kind een eigen plek in huis om zich terug te trekken

Laat iedereen aan bod komen bij gezamenlijke gezinsactiviteiten

Geef ieder kind regelmatig een compliment

Geef ieder kind een taak in huis die bij zijn talenten past

Praat in het bijzijn van het ene kind niet negatief over het andere kind

Laat een compliment niet altijd verbonden zijn aan een prestatie, maar waardeer elk kind om zijn persoonlijkheid

Benoem concreet welk gedrag je van een kind verwacht

Leer excuses aan te bieden

Geef zelf het goede voorbeeld

Focus op de oplossing, in plaats van op het aanwijzen van een schuldige