André Stam is veldwerker van de Nederlandse hulporganisatie Christian Refugee Relief (CRR). Hij kwam na een verlof juist woensdag weer met zijn vrouw Jacolien op Lesbos aan. „We zagen overal mensen op straat en steeds opnieuw rookwolken boven kamp Moria.”

De situatie deed hem denken aan 2015, toen hij voor het eerst op Lesbos kwam en eveneens talloze vluchtelingen en migranten langs de weg zag zitten. „De hopeloosheid straalt nu meer dan ooit af van de mensen die soms nog net een vuilsniszakje met spullen mee konden nemen.”

Vrijwilligers van CRR, die nauw samenwerkt met de Griekse organisatie EuroRelief, hebben woensdag water en voedsel gekocht en uitgedeeld aan de ontheemden. „Het was een spontane actie, samen met andere ngo’s, om de eerste nood te lenigen. Nu kijken we wat we verder kunnen doen. Er moet structuur komen in de hulpverlening. We zijn in afwachting van de eerste stappen die de Griekse overheid daarbij zet.”

Ook Hanneke Mauritz, die sinds 2017 voor EuroRelief werkt, is continu in overleg met diverse hulporganisaties. Ze maakte al diverse crises op Lesbos mee. De branden van de afgelopen dagen overtreffen alles, zegt de hulpverlener. „Deze ramp is echt ongekend.” Ook de kantoor- en opslagruimtes van EuroRelief zijn in vlammen opgegaan.

De Griekse premier Kyriakos Mitsotakis zei woensdag dat de branden door vluchtelingen zelf zouden zijn aangestoken. „Ik zou me kunnen voorstellen dat mensen die hier al één tot twee jaar verblijven dat doen, uit pure wanhoop”, reageert Stam. „Het is afschuwelijk dat de procedures zo lang duren. Als de branden inderdaad door bewoners van Moria zijn aangestoken, gaat het waarschijnlijk om enkelingen.”

De hulpverlener hoort ook andere verhalen over de mogelijke oorzaken van de vuurzee en brandweerlieden die bij het blussen zouden zijn tegengewerkt. „Er zijn ook mensen die zeggen dat fascisten op het eiland ermee te maken hebben. Ik durf er geen uitspraak over te doen en houd beide opties open.”

Direct na de branden is CRR een actie gestart om geld in te zamelen voor noodhulp op Lesbos. „In nauw overleg met EuroRelief en Stichting Bootvluchteling gaan we de specifieke noden in kaart brengen om daarna gericht hulpgoederen in te kopen.”

Stam zegt dat de situatie op Lesbos om structurele oplossingen vraagt. „De vluchtelingen zouden moeten worden herverdeeld over Europa of, als ze uitgeprocedeerd zijn, worden teruggestuurd naar hun land. De Grieken verdienen het niet wat er nu op hun eiland gebeurt. Ze zitten al meer vijf jaar in deze crisis en de situatie is niet langer houdbaar.”

Mauritz maakt zich grote zorgen over de impact van de brand op de vluchtelingen. „We bidden dat we hier uiteindelijk weer doorheen komen. Elke keer worden de problemen groter en daarmee wordt het trauma voor de mensen die erdoor getroffen worden steeds intenser.”