Relatie tussen EU en Turkije al tientallen jaren oud
De Europese Commissie publiceert morgen het langverwachte rapport over Turkije. Op basis van dat verslag nemen de regeringsleiders van de EU op 17 december een beslissing over het openen van toetredingsonderhandelingen. Een opsomming van de ontwikkelingen in de betrekkingen met het genoemde land sinds de oprichting van de EEG.
1959 : De Turkse regering vraagt om het tot stand brengen van een associatieverdrag met wat dan nog heet de Europese Economische Gemeenschap (EEG). Een dergelijk verdrag voorziet in een vorm van officiële samenwerking die voordelen verschaft op af te spreken terreinen. Een belangrijke reden voor het verzoek van Turkije is het feit dat het veel handeldrijft met de zes lidstaten. Voorts benadrukt het consequent de grote betekenis van zijn geopolitieke positie voor Europa.(is0(
1963 : Het associatieverdrag wordt ondertekend. Het treedt op 15 januari 1964 in werking. De Gemeenschap belooft bijstand te verlenen op commercieel en financieel gebied. Voorts krijgt Turkije de mogelijkheid een bepaalde hoeveelheid van een reeks producten tegen verlaagde invoertarieven op de Europese markt af te zetten.
1970 : Een nieuwe fase in het kader van de associatieovereenkomst vangt aan. Die is gericht op een geleidelijke integratie van de Turkse economie en de gemeenschappelijke markt en heeft het verwezenlijken van een douane-unie tot doel.
1974 : Turkije bezet het noordelijke deel van Cyprus. De relatie met de EG ondervindt weinig nadelige gevolgen van deze militaire interventie. Midden jaren zeventig verslechteren de verhoudingen wel onder invloed van de wereldwijde economische teruggang. Europa stelt zich protectionistisch op en weigert vrij verkeer voor werknemers uit de betrokken natie te introduceren.
1980 : In Ankara grijpt het leger de macht. Dit zet het kort daarvoor gereactiveerde associatieverdrag weer onder druk. Zo schort Brussel de financiële hulp op.
1983 : De Turkse republiek van Noord-Cyprus verklaart zich onafhankelijk. Ook die gebeurtenis doet de toch al koele relatie geen goed.
1985 : Het begin van een kentering. Turkije belooft de staat van beleg op te heffen en laat Europese vertegenwoordigers toe om onderzoek te doen naar de omstandigheden in de sfeer van de mensenrechten.
1987 : Een verdere normalisering van de onderlinge contacten tekent zich af. De republiek aan de Bosporus vraagt op 14 april officieel het lidmaatschap van de EG aan.
1989 : De Europese Commissie constateert nog tal van belemmeringen op de weg naar toetredingsonderhandelingen. Wel bepleit zij een versterking van de samenwerking in het kader van de associatieovereenkomst.
1992 : De regeringsleiders benadrukken het belang van de Turkse rol in het internationale politieke krachtenveld en besluiten de banden aan te halen. De besprekingen over de vorming van een douane-unie starten.
1993 : Op een top in Kopenhagen worden de criteria vastgelegd waaraan kandidaat-lidstaten dienen te voldoen om te mogen aanhaken. Het betreft eisen ten aanzien van de democratie, de rechtsorde, de mensenrechten, de bescherming van minderheden en de markteconomie.
1995 : Op 31 december treedt de douane-unie in werking. Dit betekent dat er in het onderlinge handelsverkeer geen invoerrechten meer van toepassing zijn. Inmiddels participeert Turkije ook in het zogenaamde Barcelona-proces, een akkoord tussen de EU en twaalf landen rond de Middellandse Zee dat samenwerking in diverse sectoren regelt.
1997 : De voortdurende schending van de mensenrechten, de spanningen met Griekenland over enkele eilandjes in de Egeïsche Zee en de deling van Cyprus vertroebelen de relatie. De regering in Ankara voelt zich onheus bejegend als de EU besluit met een aantal landen uit Oost-Europa en Cyprus en Malta toetredingsonderhandelingen te beginnen en met Turkije niet. Griekenland blokkeert met een veto de toegezegde financiële hulp aan zijn buren.
1999 : De regeringsaanvoerders kennen in december, tijdens beraad in Helsinki, Turkije officieel de status van kandidaat-lidstaat toe. Het overleg over de invoering van het zogenaamde acquis, het geheel van gemeenschappelijke regelgeving, zal echter pas aanvangen als de situatie ginds strookt met de criteria van Kopenhagen.
2002 : De EU verwelkomt de hervormingen die Turkije realiseert, maar een datum om te gaan praten over de voorbereidingen voor de aansluiting blijft ook nu uit. Wel wordt afgesproken dat als op de top van december 2004 de conclusie zal luiden dat het land voldoet aan de voorwaarden, de toetredingsonderhandelingen onverwijld zullen starten.