Het oordeel van de meerderheid van de Amerikanen over Bidens presidentschap is negatief. Voor hen is Joe Biden „niet meer dan een voetnoot in de kronieken van de VS”.

Uit onderzoek van Gallup, in de Verenigde Staten de gezaghebbende opiniepeiler, blijkt dat 54 procent van de Amerikaanse bevolking Biden een „ondergemiddelde president” vindt. Slechts 19 procent is van mening dat hij het „uitstekend” heeft gedaan. Biden wordt op één lijn gezet met president Richard Nixon, die in 1974 moest aftreden vanwege het Watergateschandaal.

Vanzelfsprekend speelt de partijkleur van de respondenten een rol. Republikeinen hebben doorgaans geen goed woord voor de vertrekkende president over. Maar opvallend is dat ook Democraten niet bijster positief zijn. Van alle naoorlogse Democratische presidenten staat Biden bij zijn partijgenoten onderaan de lijst. Bill Clinton, die vanwege de affaire met Monica Lewinsky veel goodwill binnen zijn partij verspeelde, doet het in het opinieonderzoek van Gallup nog beter.

Hierbij moet worden bedacht dat het negatieve oordeel aan het einde van de ambtstermijn van een president nog niet betekent dat dit een-op-een zal worden overgenomen in de geschiedenisboeken. Journalistieke evaluaties zijn ook niet meer dan de eerste versie van de geschiedschrijving. Na verloop van tijd, als het stof van de polarisatie is neergedaald, kan het oordeel worden bijgesteld. Uit het Galluponderzoek blijkt dat het oordeel over zowel Barack Obama als over Donald Trumps eerste termijn (iets) positiever is dan toen zij het Witte Huis verlieten.

Belofte gebroken

Een belangrijke verklaring voor het negatieve beeld van Biden binnen de partij is dat hij zijn belofte bij zijn aantreden in 2021 heeft gebroken om slechts een tussenpaus te zijn om de weg te bereiden voor een nieuwe generatie leiders. Het feit dat hij zich –ondanks zijn ouderdom– afgelopen voorjaar toch weer kandidaat stelde en zich pas heel laat terugtrok, heeft bij een groep Democraten kwaad bloed gezet.

Biden is duidelijk te oud voor dit ambt. Zeker na zijn terugtreden ten gunste van Kamala Harris is dat zichtbaar. Hij schuifelt naar de uitgang van het Witte Huis. De Amerikaanse historicus Stephen Wertheim zegt: „Biden heeft de partij veel schade gedaan. Hij wilde een overgangspresident zijn, maar hij kleefde aan zijn zetel.” Ondanks dat negatieve oordeel is het volgens Wertheim toch „te hard” om te beweren dat Biden niets heeft bereikt. Dat wordt gedeeld door de meeste Amerikaanse commentatoren.

Als het gaat om de binnenlandse politiek wijzen ze vooral op de wetgeving op het gebied van de infrastructuur. Daardoor wordt 1,2 biljoen dollar geïnvesteerd in wegen, bruggen en in verbetering van de digitale infrastructuur. Een van de gevolgen is dat er de komende jaren duizenden oplaadpunten voor elektrische auto’s bij komen. Alle loden leidingen in Amerikaanse woningen worden verwijderd, waardoor een groot gezondheidsrisico wordt weggenomen.

De wet, waarvan de uitvoering jaren zal vergen, heeft een boost gegeven aan de werkgelegenheid. Mede daardoor is Biden de eerste naoorlogse president onder wie elke maand dat hij regeerde netto meer banen werden gecreëerd dan er verloren gingen.

Andere punten die Biden bereikte zijn de verbetering van de toegankelijkheid van de gezondheidszorg, onderhandelingen over de medicijnprijzen (met beperkt effect), een bescheiden wet op beperking van wapenbezit en de benoeming van 200 rechters. Op het gebied van klimaatpolitiek werkte Biden aan de beperking van de emissierechten, in lijn met het klimaatakkoord van Parijs.

Daar staat voor de Amerikanen een forse lijst van negatieve actiepunten tegenover. Ook al zeggen experts dat Biden een gezonde en groeiende economie nalaat, veel Amerikanen zullen direct zeggen: „Daar merken wij niets van.” De oorzaak is de enorme inflatie in de achterliggende vier jaar.  Gemiddeld bedroeg die jaarlijks 5,4 procent, de hoogste geldontwaarding. Dat heeft het financiële welzijn van Amerikanen aangetast en daardoor de populariteit van Biden sterk ondermijnd.

Immigratiepolitiek

Biden slaagde er ook niet in om een grondige hervorming van de immigratiepolitiek door te voeren. Bij zijn aantreden beloofde hij een humaner systeem. Maar als gevolg van een forse stijging van het aantal illegale grensoverschrijdingen was hij genoodzaakt krachtig op te treden. Tijdens Bidens regering werden er meer illegale immigranten uitgezet dan onder Trump – vorig jaar 271.000, het hoogste aantal in tien jaar. Een structurele oplossing voor het immigratieprobleem heeft Biden niet tot stand kunnen brengen. Waarbij wel moet worden opgemerkt dat elke poging van hem werd tegengewerkt vanuit het kamp van Trump.

Een belangrijk punt is zijn uitgesproken diversiteitsbeleid. Met presidentiële decreten heeft hij de emancipatie van de lhbti’ers sterk bevorderd. Duidelijk progressief was ook zijn opstelling ten aanzien van abortus. Weliswaar heeft hij niet bereikt dat het recht op abortus in een federale wet is vastgelegd, maar zowel met zijn uitspraken als met subsidies heeft hij de libertijnse idealen gestimuleerd. Hetzelfde geldt voor zijn genderbeleid. Veelzeggend is dat hij en zijn regering het niet over ”moeder” wilden hebben, maar over een ”barend persoon”. Het biologisch onderscheid tussen man en vrouw was voor hem niet maatgevend. De bekende conservatief-christelijke opinieleider Al Mohler zei eind vorig jaar: „Biden heeft de wetteloosheid in ons land bevorderd. Wat God verboden heeft, stond hij toe en juichte dat toe.”

Zeer discutabel is de manier waarop Biden is omgegaan met de processen tegen zijn zoon Hunter. Die werd vorig jaar schuldig bevonden aan het overtreden van de wapenwet. Verder bekende hij belastingfraude te hebben gepleegd. Steeds hield Biden vol de beslissing van de rechter te respecteren. Echter, kort voordat Hunter in december zijn straf zou horen, verleende de president zijn zoon gratie. Daarmee heeft de president, begrijpelijk, veel krediet verloren.

„Wat God verboden heeft, stond Biden toe en juichte hij toe” - Al Mohler, christelijk opinieleider VS

Biden zelf is behoorlijk tevreden over zijn buitenlandse beleid. Begin deze week zei hij in een toespraak op het ministerie van Buitenlandse Zaken dat er tijdens zijn regering vooruitgang is geboekt als het gaat om Amerika’s positie in de wereld. „Ik heb al vaak gezegd dat we op een keerpunt staan. Het tijdperk na de Koude Oorlog is voorbij. Een nieuw tijdperk is begonnen. In deze vier jaar hebben we crises meegemaakt, zijn we op de proef gesteld, zijn we sterker door die tests heen gekomen dan we erin zijn gegaan. (…) Naar mijn mening winnen de Verenigde Staten op dit moment dankzij ons bestuur bij de wereldwijde competitie.” Volgens hem zijn tegenstanders verzwakt en partnerschappen van de VS verbeterd.

Maar de harde feiten zijn minder rooskleurig. De periode Biden is gestempeld door toenemende onrust en instabiliteit. In de achterliggende vier jaar is een oorlog uitgebroken in Oekraïne en een in het Midden-Oosten. De macht van China is verder gegroeid en er leven grote zorgen over de expansiedrift van Moskou. Waarbij ondertussen de panelen in Afrika en Azië vrij geruisloos verschuiven. Daar neemt de invloed van Washington af en die van Peking en Moskou toe.

Rustiger vaarwater

Op dat algemene, negatieve beeld zijn wel enkele nuanceringen aan te brengen. Biden heeft ervoor gezorgd dat de relatie tussen Amerika en Europa na de rumoerige periode onder Trump weer in rustiger vaarwater terecht is gekomen. De relaties binnen de NAVO zijn verbeterd, ook omdat binnen het bondgenootschap het besef is gegroeid dat een robuust gezamenlijk verdedigingsapparaat noodzakelijk is. Daarbij dient te worden aangetekend dat Bidens voorganger Trump dit denkproces in gang heeft gezet door te eisen dat de defensie-uitgaven van de NAVO-partners omhoog gaan.

In Azië slaagde Biden erin een samenwerkingsverband met Japan en Zuid-Korea tot stand te brengen. Bovendien hield hij de relatie met de opkomende macht in India goed. Op dit punt is hij China te slim af geweest.

Maar minder positief valt te oordelen over zijn opstelling in de oorlog van Rusland tegen Oekraïne. Het is zeker waar dat Biden steun heeft gegeven aan Kyiv. Verschillende malen heeft hij een miljardenpakket voorgesteld dat –soms met veel moeite– door het Congres werd geaccordeerd. Feit is echter ook dat hij vaak te lang draalde en heel terughoudend was om belangrijke wapens te leveren.

Als het gaat om de steun van Biden aan Israël na de aanval van Hamas op 7 oktober 2023, dan geldt dat hij steevast heeft gezegd dat dit land het recht heeft zich te verdedigen. Dat standpunt heeft hij volgehouden, ook toen Israël optrad in Gaza en daarbij duizenden burgers werden gedood. Wel heeft hij in april 2023 de regering van Benjamin Netanyahu te verstaan gegeven dat de steun van de VS aan Israël afhankelijk zou zijn van de behandeling van burgers in Gaza. Anders dan veel conservatieve Amerikanen zegt Biden wel dat een tweestatenoplossing de enige weg is naar vrede in het Midden-Oosten.

Dat er deze week een wapenstilstand in het Midden-Oosten is afgesproken, is ook zeker niet uitsluitend de verdienste van de regering-Biden. Zeker, minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken heeft zijn best gedaan. Maar algemeen is bekend dat de waarschuwingen en de druk van aankomend president Trump een belangrijke factor waren voor het verkrijgen van de noodzakelijke handtekeningen.

Chaotische terugtrekking

De meest in het oog springende mislukking van Bidens buitenlandse beleid was de chaotische terugtrekking uit Afghanistan. Biden beloofde bij zijn aantreden een einde te maken aan de langste oorlog van Amerika. Hij beweerde dat het Afghaanse leger in staat was een overname door de taliban af te slaan. In plaats daarvan breidden de taliban echter hun controle over het hele land sneller uit dan de VS hadden verwacht en namen Kabul in toen de Afghaanse regering instortte.

„De Verenigde Staten bevinden zich vandaag de dag in een slechtere geopolitieke positie dan vier jaar geleden” - Stephen Wertheim, Amerikaans historicus

De VS evacueerden in allerijl ongeveer 125.000 mensen, onder wie 6000 Amerikanen. Tijdens de chaotische terugtrekking werden tientallen Afghanen en dertien Amerikaanse militairen gedood bij een zelfmoordaanslag buiten de luchthaven Hamid Karzai in Kabul. Amerikaanse burgers en Afghaanse bondgenoten die Amerikaanse troepen hadden gesteund tijdens de oorlog, bleven achter. Duizenden vreesden vergelding van de taliban en voelden zich in de steek gelaten door een Amerikaanse regering die had beloofd voor hen te zorgen.

Het oordeel van Stephen Wertheim is niet mis: „De Verenigde Staten bevinden zich vandaag de dag in een slechtere geopolitieke positie dan vier jaar geleden. Ze zijn verwikkeld in een enorme oorlog op het Europese continent met ernstige escalatierisico's. Ze zijn weer bezig met het bombarderen van het Midden-Oosten zonder dat er een einde in zicht is. En ze zijn een volledige strategische rivaliteit met China aangegaan.”