De stof lag er mogelijk al zes jaar opgeslagen zonder deugdelijke veiligheidsmaatregelen.

Wat is ammoniumnitraat?

Ammoniumnitraat heeft de chemische formule NH4NO3. Het is wereldwijd een van de meest gebruikte kunstmestsoorten. De stof ziet er uit als witte, poreuze korreltjes. Die worden gemaakt door ammoniakgas en vloeibaar salpeterzuur met elkaar te laten reageren.

Kunstmest? En dan zo’n explosie?

Inderdaad. Maar ammoniumnitraat kan niet spontaan exploderen. Er is een brandbare stof nodig om de ontploffing op gang te helpen. Als de temperatuur hoog genoeg is, kan het vaste ammoniumnitraat spontaan en met geweld ontleden tot de gassen waterdamp en stikstofoxiden.

Ammoniumnitraat is zelf niet brandbaar. Maar de stof heeft als ‘voordeel’ dat hij dienst kan doen als zuurstofbron bij explosies of branden in een zuurstofarme omgeving. Vermengd met benzine of kerosine wordt het een krachtig explosief. Als zodanig is het in gebruik in de mijnbouw.

Er zijn ook bomaanslagen mee gepleegd. Onder meer in 1995 door Timothy McVeigh in Oklahoma City (VS) en in 2011 door Anders Breivik in Oslo. De Noor gebruikte kunstmest voor zijn explosief. Om die reden mag kunstmest in de EU niet meer dan 16 procent ammoniumnitraat bevatten.

Wat gebeurde er precies in Beiroet?

Dat is nog niet bekend. Videobeelden van de ramp in Beiroet toonden aanvankelijk twee branden. Mogelijk van vuurwerkopslag. Maar die branden zijn niet afdoende om de explosie te verklaren.

Wanneer de 2750 ton ammoniumnitraat echter vervuild is geweest met een brandbare stof, is zo’n explosie wel heel goed mogelijk. De hitte van de brand kan vervolgens de ontleding van ammoniumnitraat in gang hebben gezet, met de verwoestende vuurbal als gevolg. „Ik denk dat zoiets hier is gebeurd”, aldus Gabriel da Silva, chemicus van de University of Melbourne, woensdag in dagblad The Guardian.

Is zo’n explosie al eens eerder voorgevallen?

Ja, in Texas City explodeerde in 1947 het Franse vrachtschip SS Grandcamp met 2300 ton ammoniumnitraat aan boord. Daarbij kwamen ruim 500 mensen om. In de Oost-Chinese stad Tianjin had in 2015 een vergelijkbare ramp plaats. Daar waren lichtontvlambare nitrocellulose en ammoniumnitraat bij elkaar in de buurt opgeslagen. De brand en de ontploffing daar eisten toen 173 dodelijk slachtoffers.

Welke nasleep kan de explosie hebben voor de inwoners van Beiroet?

De roodbruine rookpluim van de explosie verraadde dat er grote hoeveelheden stikstofdioxide (NO2) in de lucht terecht zijn gekomen. NO2 vormt met water agressief salpeterzuur (HNO3). In Tianjin overleden destijds vooral brandweerlieden, doordat ze tijdens het blussen in contact kwamen met hoge concentraties salpeterzuur.

In de vochtige longen heeft die reactie ook plaats. Salpeterzuur kan dan longcellen beschadigen. Bij langdurige blootstelling kan longoedeem (vocht achter de longen) ontstaan. Dat veroorzaakt ademhalingsmoeilijkheden. Ook tast het gas rode bloedcellen aan, waardoor het bloed minder zuurstof kan opnemen.

Totdat de rookpluim is weggewaaid, zal deze een gezondheidsrisico in Beiroet vormen.