Social distancing zou zomaar het ‘Nederlandse’ woord van 2020 kunnen worden. Na het nieuws over de kinderen uit draagmoeders in Oekraïne blijkt het begrip een bredere betekenis te hebben. Door de coronacrisis blijven biologische ouders uit Noord- en Zuid-Amerika op 10.000 kilometer afstand van hun kind in Kiev.
Ze kunnen hun kind niet afhalen. Het hotel in Kiev waar wensouders normaal komen om hun ‘boreling’ in ontvangst te nemen, is nu ingericht als verblijf voor de zuigelingen. De draagmoeder, die het kind heeft gedragen en gebaard, is alweer uit zicht verdwenen.
Slechts een van de veertien organisaties (lees: bedrijven) in Oekraïne die in baby’s doen, heeft openheid van zaken gegeven: BioTexCom. De informatie van deze onderneming wekt op zich vertrouwen. De ruimte waarin de bedjes staan, is ordelijk ingericht en de kinderen lijken goed verzorgd. De andere organisaties laten echter niets van zich horen. We moeten er maar op vertrouwen dat ook bij hen de zaken goed geregeld zijn. En hoe het met draagmoeders en hun baby’s in andere landen gaat, weten we evenmin.
De Oekraïense kwestie laat natuurlijk welke vreemde gevolgen de lockdown heeft. Normale goederenstromen worden onderbroken – dat wisten we al. Maar dat dit leidt tot een ‘ophoping’ van kinderen, is bizar. Geen enkele wetgever heeft met zo’n situatie rekening gehouden.
Mensen die altijd al tegen draagmoederschap waren, vervallen nu makkelijk in een voorspelbare reactie. Variërend van: „Altijd al gezegd dat dit het kind verlaagt tot handelswaar”, tot: „Zie je wel, een vrouw is geen broedmachine.” De Duitse publiciste Birgit Kelle spreekt in een commentaar kritisch van „bestelouders” (”Bestelleltern”) die hun product niet kunnen afhalen.
Toch hebben die mensen gelijk. Draagmoederschap gaat uit van het recht óp een kind; niet van de rechten ván een kind. De Schepper heeft als regel gesteld dat kinderen worden geboren uit de gemeenschap van man en vrouw. Misschien zijn er uitzonderingen op die regel, maar het commercieel draagmoederschap staat daar wel erg ver vandaan, zo blijkt nu.
Hierin liggen lessen voor de toekomst. De Nederlandse commissie ”herijking ouderschap” adviseerde in 2016 ruimte te maken voor draagmoederschap. Iedereen die nu nog aan een debat hierover meedoet, zal verwijzen naar de ”casus Kiev”.
Intussen vormt die groeiende groep baby’s in Oekraïne –en mogelijk in andere landen– een acuut probleem. Volgens de wet zijn de kinderen geen Oekraïens burger, maar worden ze geacht dezelfde nationaliteit als de wensouders te hebben. Dat maakt hen extra kwetsbaar. Tegelijk zit daar een opening voor andere overheden om druk uit te oefenen op Kiev om ondanks de lockdown de kinderen te laten ‘afhalen’. Niet omdat de wensouders dat wensen, maar omdat het kind een vader en moeder nodig heeft.
