Kennismaken met klassieke muziek: waar begin je?
Verplicht thuiszitten kan een mooie aanleiding zijn om eens een nieuwe hobby op te pakken. Klassieke muziek luisteren bijvoorbeeld. De digitale concertzaal ligt binnen handbereik. Maar waar begin je eigenlijk als deze wereld nog onbekend voor je is?
Wie houdt er van klassieke muziek? Steevast stelde Mar van der Veer (68) de vraag aan zijn leerlingen op de middelbare school. Slechts een enkele vinger ging de lucht in. Geef ons maar popmuziek, was de mening van de meesten.
Maar als de muziekdocent uit Zierikzee vervolgens achter zijn piano plaatsnam en het bekende ”Für Elise” van Beethoven speelde, werd het snel stil. „Dan smolt zo’n klas gelijk weg. O, maar dát vinden we wel mooi meneer, hoorde je dan.”
Al in zijn eigen middelbareschooltijd wist Van der Veer dat hij als muziekdocent voor de klas wilde. Na zijn conservatoriumstudie doceerde hij jarenlang aan de christelijke scholengemeenschap Prins Maurits in Middelharnis. Ook na zijn pensioen zit hij niet stil: zo doceert Van der Veer kerkmuziek aan de faculteit voor protestantse godgeleerdheid in Brussel.
Verkeerd beeld
Hij schreef mee aan ”Luisterland”, een methode voor basisscholen om te leren luisteren naar klassieke muziek. Zijn ervaringen in het klaslokaal brengen Van der Veer tot de stelling dat er geen mens is die niet van klassieke muziek houdt. „Het probleem is eerder dat men vaak een totaal verkeerd beeld heeft van de muziek. Terwijl bijna iedereen wel een paar bekende stukken kent die hij of zij mooi vindt.”
Wie als ‘leek’ kennis wil maken met klassieke muziek, adviseert Van der Veer om juist met deze bekende melodieën te beginnen. „Gebruik de muziek waarvan je al houdt als begin: dat is een mooie kapstok om mee verder te gaan.”
Zelf is de musicus enthousiast over YouTube als middel om kennis te maken met nieuwe muziek. „Je kunt daar veel troep tegenkomen, maar ook erg veel moois. Je kunt slim gebruikmaken van algoritmes. Dat is de techniek waarmee het videoplatform op een gegeven moment je smaak ‘kent’ en dat gebruikt voor nieuwe aanbevelingen. Als ik ’s ochtends een muziekstuk aanzet dat ik mooi vind, zoekt YouTube automatisch een volgende video uit, met muziek die daarop lijkt. Zo ontdek ik nog heel vaak verrassende nieuwe muziek.” Zo zoeken kan ook op andere manieren dan met een favoriet muziekstuk. „Je kunt dit ook met je instrument van voorkeur doen. Zoek bijvoorbeeld op ”piano” of ”fluitconcert”.”
Leg de lat niet te hoog, adviseert Van der Veer. „Je hoeft echt niet te beginnen met een grote symfonie van Beethoven die een uur duurt. Je kunt beginnen met toegankelijke muziek, die je ook als achtergrondmuziek kunt aanzetten.”
Volhouden
Nog een advies: volhouden. „Vaak is het niet zo dat je klassiek gelijk mooi vindt. Dat is het geheim van muziek. Het is geen schilderij waar je een tijd naar kunt kijken. Je moet het steeds opnieuw luisteren, telkens weer tot je nemen, tot het echt iets van jezelf wordt.”
En volhouden loont, zegt de docent. „Alle muziek doet iets met je. Het is net als een goed verhaal. Kinderen horen een verhaal graag telkens opnieuw, terwijl ze het al kennen. Maar juist dat ze weten hoe het afloopt, maakt het verhaal zo mooi: ze kunnen het beheersen. Zo is het ook met een muziekstuk: als je weet waar het heengaat, ga je er als het ware zelf in mee. Je weet: nu komt die verstilling, of nu komt een hoogtepunt. Zo wordt muziek een deel van jezelf. Maar dat heeft wel tijd nodig.”
Heeft Van der Veer zelf nog een concrete tip voor beginnende muziekluisteraars? „De zanggroep Voces8. Dat zijn jonge, enthousiaste mensen die ongelofelijk mooie muziek maken: Bach, volksliederen, van alles. Daar word ik heel erg blij van.”
Hoe meer je weet, hoe leuker het wordt
Wie kennis wil maken met klassieke muziek, heeft geen voorkennis nodig: muziek is een universele taal. Ga zitten en laat de muziek over je heen komen, is het devies. Toch kan informatie over wat je hoort, helpen – en vaak wordt muziek luisteren er een stuk leuker van. Een goed hulpmiddel hierbij is het stellen van vragen bij de muziek. Vier voorbeeldvragen.
Wie schreef de muziek?
Zoek naar informatie over de componist. Hoe oud was hij of zij toen deze muziek werd geschreven? Gebeurde er toen iets in zijn leven dat terugklinkt in deze muziek? Wist je bijvoorbeeld dat Ludwig van Beethoven stokdoof was tijdens het schrijven van zijn beroemde Negende Symfonie? Of dat Robert Schumann manisch-depressief was?
Uit welke periode komt dit stuk?
De geschiedenis van muziek wordt vaak verdeeld in stijlperiodes, zoals de barok en romantiek. Weten in welke tijd een componist thuishoort, is meer dan theorie: het helpt om muziek te begrijpen. Zo was Claude Debussy een impressionist: hij schilderde als het ware geuren en kleuren met muziek. In zijn ”La Mer” beeldde hij bijvoorbeeld de zee uit.
Wat voor soort muziekstuk is het?
Muziek is muziek – maar weten voor welke muziekvorm een componist koos, helpt de muziek te volgen. Zo heeft een sonate vaak drie delen: een snel openingsdeel, een langzaam en meditatief middendeel en een virtuoos slotdeel. En er is muziek voor het slapengaan: denk aan een nocturne (nachtstuk) of een berceuse (wiegelied).
Welke instrumenten klinken er?
Een fluit is geen pauk, een trompet geen viool. Zeker als instrumenten samenspelen –bijvoorbeeld in een orkest– is het mooi de rol van verschillende instrumenten te ontdekken en zo te leren genieten van de afwisseling. Het oog wil daarbij ook wat: een orkest in actie zien –bijvoorbeeld via YouTube– helpt bij het luisteren.
Tips voor de beginnende luisteraar
Badinerie – J. S. Bach
Vrolijk stukje muziek met de potentie de hele dag in het hoofd te zitten. Valt het in de smaak, luister dan de muziek waar dit bij hoort: de Badinerie is de afsluiting van Bachs Tweede Orkestsuite. (In de uitvoering hieronder begint de Badinerie op 18:34.)
Vier Jaargetijden – A. Vivaldi
De vier vioolconcerten zijn een toegankelijke muzikale ‘wandeling’ langs de vier seizoenen.
Pianosonate 11 – W. A. Mozart
Het eerste deel is een thema met variaties, het tweede deel een dansend menuet, het derde deel een vrolijk rondo ”alla Turca”. (Het rondo begint in de uitvoering hieronder op 18:50.)
Psalm 42 – F. Mendelssohn
Mendelssohn zelf vond dit een van zijn beste composities. Zoek de Duitse psalmtekst erbij en hoor hoe de woorden van Psalm 42 in de muziek worden vertolkt.
Moldau – B. Smetana
Uitbeelding van de rivier de Moldau: van een kleine bron tot een wilde stroomversnelling. Zoek op internet wat je hoort in de muziek.
Negende Symfonie – A. Dvorák
Toe aan een symfonie? Vierdelig orkestwerk waarin Dvorák zijn indrukken uitbeeldt over ”de nieuwe wereld” na een bezoek aan de Verenigde Staten.
serie Muziek in quarantaine
Nu we voor muziek de deur niet meer uit mogen, luisteren en lessen mensen thuis wat af. Wie zijn die virtuele concertbezoekers? Waar begin je als je nog niks weet over klassieke muziek? Wat als je thuis muziekles wilt nemen? Deel 2 in een vierdelige serie: kennismaken met klassiek. Over twee weken deel 3.
