De afgelopen week heb ik mijn hoofd gebroken over de vraag wat ik precies moet vinden van de toegezegde staatssteun aan KLM. Deze vliegmaatschappij geldt nog steeds als ‘nationale trots’, terwijl dat door de samenwerking met Air France al iets subtieler ligt. Bovendien zullen omwonenden van Schiphol daar vast anders over oordelen.

Er dient haast gemaakt te worden met het overeind houden van de economie. Dat vraagt eerder om daadkracht dan om denkwerk.

Schiphol is niet weg te denken en datzelfde geldt voor al die toestellen van KLM die nu op het asfalt geparkeerd staan alsof ze al zijn afgedankt. In die zin lijkt de drukke luchthaven van weleer nu meer op het kerkhof van het kerosinetijdperk en heeft de stilte in de lucht iets onheilspellends.

De bedragen die her en der uit de hoge hoed worden getoverd, zijn van een ademstokkende omvang. Om de Europese economie als geheel overeind te houden, is meer dan duizend miljard euro nodig zodat het in de krantenberichten ineens over biljoenen gaat. Daarmee vergeleken lijkt de toegezegde 2 tot 4 miljard euro bijna een fooi, maar toch gaat het ook hier om een flinke hap uit de overheidsbegroting.

Voorwaarden

Aangekondigd is dat er voorwaarden aan de lening gesteld zullen worden, al is het maar om te voorkomen dat het geld op de verkeerde plaats (lees: in Parijs) terechtkomt.

Zelf denk ik daarnaast ook aan een herstructurering van de luchtvaart, waarbij definitief een einde gemaakt wordt aan spotgoedkope citytrips naar andere Europese steden. Het toerisme is steeds verder gedemocratiseerd, maar deze crisis laat zien dat er grenzen zijn aan de globalisering en aan de gedachte dat vliegreizen voor iedereen bereikbaar zouden moeten zijn.

Het beste zou zijn geweest als de miljardensteun aan KLM vergezeld was gegaan van de toezegging om de geplande uitbreiding van vliegveld Lelystad definitief te schrappen.

Niemand weet hoe de wereld er ná corona precies uit komt te zien (en evenmin of dat moment zich snel aandient), maar het is zaak om te kijken of er dan nog wel plaats is voor massatoerisme en ongebreidelde reislust.

Vliegensvlug

De redding van KLM wordt verdedigd met economische argumenten, terwijl het in feite neerkomt op het subsidiëren –of in elk geval het faciliteren– van juist die sector die het meest heeft bijgedragen aan de razendsnelle mondiale verspreiding van het virus.

Zonder er een flauwe woordspeling van te willen maken, kun je vaststellen dat die verspreiding vliegensvlug plaatsvond.

Natuurlijk wil niemand terug naar het tijdperk van de stoomtrein en paard en wagen, maar de coronacrisis heeft op heel veel verschillende manieren laten zien hoe kwetsbaar de mens is in een wereld is waarin afstanden geen enkele rol meer lijken te spelen. In die zin zou je zelfs kunnen zeggen dat deze pandemie niet los staat van onze eigen grenzeloosheid, zowel in letterlijke als figuurlijke zin.

De auteur is publicist. Reageren? hormann@refdag.nl