Het begon allemaal in 2008 met een aardbeving in China. Wijnker, die daar voor zaken was, zag door de beving groengrijze stenen de berg afrollen. Eentje belandde bijna op zijn hoofd. „Het bleek olivijn te zijn.”

Al googelend op zijn hotelkamer kwam Wijnker in contact met Olaf Schuiling, een Utrechtse emeritus hoogleraar geologie. Die deed toen al jaren onderzoek naar dit gesteente. Hij was de eerste wetenschapper die ontdekte dat olivijn weleens de oplossing voor het klimaatprobleem zou kunnen zijn. Een kilogram olivijn bindt een kilogram CO2. „De volgende dag belde ik hem vanuit China. Ik wilde er alles over weten.”

Wijnker besloot aan de slag te gaan met het revolutionaire idee om met olivijn CO2 uit de lucht te halen. Hij richtte Greensand op. De zakenman zag hierin een tweede kans om de wereld te verbeteren. „Toen ik 17 jaar was en als hippie een lange paardenstaart droeg, lukte me dat niet.”

Greensand in Enkhuizen startte klein met de verkoop van het mineraal. „In plaats van kalk stopten we olivijn in de zakken potgrond en tuinaarde. Want bij het uiteenvallen van het mineraal ontstaat ten slotte ook kalk. Toen het bedrijf bekender werd, ben ik olivijnzand gaan verkopen.”

Olivijn wordt gebruikt als halfverharding op grindpaden, oprijlanen en parkeerplaatsen. Sinds de oprichting van het bedrijf is er zo’n 40.000 ton van het mineraal uitgestrooid. „Het kan overal worden toegepast waar zand en stenen nodig zijn. Die kun je vervangen door olivijn. Aannemers kunnen hiermee projecten klimaatneutraal uitvoeren.” Wijnker heeft gemeenten voorgesteld om in plaats van gewoon inveegzand voor bestrating voortaan olivijn te gebruiken. „Dat betreft 800.000 ton per jaar.”

Akkerbouwers

In de landbouw kan het groene zand de kalk vervangen die akkerbouwers uitstrooien tegen verzuring van de bodem. Maar de Nederlandse wet- en regelgeving staat dit nog niet toe. In olivijn zit namelijk nikkel. „Maar dat is niet schadelijk voor het milieu”, meent Wijnker. „Er zijn boeren die het willen gebruiken.”

Ook particulieren kunnen hun steentje bijdragen door olivijnzand te kopen. Het bedrijf verkoopt busjes van 2 kilogram en zakken van 5 kilogram en 20 kilogram.

Volgens de directeur van Greensand gaat het nog zeker 100 tot 150 jaar duren voordat de mensheid daadwerkelijk 100 procent klimaatneutraal kan leven. „Tot die tijd moeten alle zeilen worden bijgezet, want we zijn al laat. Door olivijn in te zetten, kunnen we daaraan bijdragen.”

Als er jaarlijks 7 miljard kubieke meter vergruisd olivijn uit Groenland wordt uitgestrooid, kan daarmee de CO2-uitstoot van 7 miljard mensen worden geneutraliseerd, claimt Wijnker. „Let wel, theoretisch in de meest gunstigste omstandigheden. Dat is wanneer die hoeveelheid zou worden vermalen tot deeltjes van enkele micrometer in doorsnede.”

Kennisinstituut Deltares in Delft doet volop onderzoek naar wat de gunstigste omstandigheden om zo veel mogelijk CO2 te binden in een zo kort mogelijk tijdsbestek (zie ”Olivijn niet de enige oplossing tegen CO2”).

Groen strand

Het NIOZ (Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee) op Texel gaat onderzoek doen naar de toepassing van olivijnsteentjes op de zeebodem. „De oceaan neemt namelijk 97 procent van alle CO2 op en verzuurt hierdoor heel snel”, aldus de directeur van Greensand. Het Nederlandse bedrijf is ook betrokken bij een project van een aantal miljonairs die in Florida met olivijn een groen strand willen aanleggen.

Wijnker is ondertussen al tien jaar bezig met het verwijderen van het broeikasgas uit de atmosfeer. Particulieren kunnen door het aanschaffen van CO2-opruimcertificaten van 42 euro per stuk een deel van hun CO2-uitstoot compenseren. Greensand garandeert dan dat er per certificaat ergens in Nederland een ton olivijn wordt uitgestrooid. Een moderne vorm van aflaathandel? Wijnker ziet het anders. „Ik baseer de olivijncertificaten op wetenschappelijk onderzoek. Maar het is geen excuus om zo verder te leven. Mensen zullen hun leefstijl ook moeten aanpassen. Maar wanneer alle 7 miljard aardbewoners een busje Greensand zouden uitstrooien, kunnen we een hoop CO2 uit de atmosfeer halen. Alle beetjes helpen.”

…

Olijfgroen mineraal ruimschoots voorhanden

Olivijn dankt zijn naam aan de olijfgroene kleur. Het is het meest voorkomende mineraal op aarde. „Zonder dit gesteente zou de aarde een stuk kleiner zijn”, beweert Eddy Wijnker, directeur van Greensand. „Ongeveer een derde van de aarde bestaat uit olivijn.”

Wanneer een gesteente bestaat uit meer dan 90 procent van het mineraal, mag het olivijn heten. Er komen meerdere soorten voor. De algemene chemische formule luidt Mg2SiO4. Het is een stollingsgesteente. Maar het kan ook metamorf zijn. Dan is het onder hoge druk en temperatuur uitgekristalliseerd.

Olivijn bevindt zich doorgaans op kilometers diepte in de aardkorst. Maar bij vulkanen en breuklijnen ligt het aan het oppervlak.

„Momenteel zijn er 85 plaatsen op de wereld waar het in open steengroeven gewonnen kan worden”, weet Wijnker. Greensand haalt het meeste olivijn uit steengroeven in Noorwegen, Groenland en Noord-Spanje. Het olivijn uit deze landen is het effectiefst.

Het delven en het transport van het mineraal levert weliswaar een geringe CO2-footprint op, maar de hoeveelheid van het broeikasgas die het mineraal opruimt, is vele malen groter. Wijnker: „Ik wil zo veel mogelijk CO2 uit de lucht halen.”

…

Olivijn een van de vele oplossingen tegen CO2

Kennisinstituut Deltares uit Delft doet onderzoek naar de inzet van olivijn voor het halen van klimaatdoelen. Op verzoek van het Europese kennisfonds Climate-KIC ontwikkelde het instituut een rekenmodel dat de verwering van olivijn onder allerlei omstandigheden berekent. Hieruit volgt dan een hoeveelheid vastgelegd CO2, laat milieuchemicus Jos Vink van Deltares weten.

„Dit model wordt ingezet bij projecten waarin bijvoorbeeld zand of grind kan worden vervangen door olivijn. Deze werkwijze maakt de toepassing van olivijn economisch haalbaar, waardoor initiatiefnemers eerder bereid zijn om erin te investeren.”

In de berekeningen worden wordt ook de CO2-uitstoot door het mijnen, het vermalen en transporteren meegenomen. Uiteindelijk blijft er netto-CO2-vangst over. Deltares berekende zo dat jaarlijkse zandaankopen van de gemeente Rotterdam voor slechts zes projecten de CO2-uitstoot van ruim 6000 auto’s compenseert, elk jaar weer.

Ook bij grootschalige inzet van olivijn is de becijferde CO2-compensatie „hoopgevend”, weet Vink. „Maar het neerzetten van olivijn als enige oplossing voor het klimaatprobleem, dat bestrijd ik. Het is een van de mogelijkheden die ingezet moeten worden, zoals stichting Urgenda in haar veertigpuntenplan terecht laat zien.”

…

Bomen en planten schieten tekort

Bij de chemische verwering van olivijn ontstaat er uiteindelijk kalk. Hiervoor zijn drie dingen nodig: het basische mineraal olivijn, water en het zure CO2. Er volgt dan een chemische reactie: Mg2SiO4 + 4 CO2 + 4 H2O => 2 Mg(2+) + SiO2 + 4 HCO3(1-). De gevormde magnesiumkalk gaat in grondlagen zitten of wordt door het water naar de oceaan afgevoerd, waar schelpdieren het kunnen gebruiken. Uiteindelijk wordt het permanent in kalksteen afgezet.

„Dat kun je bijvoorbeeld heel mooi zien aan de typisch witte krijtrotsen van Dover aan de Engelse kust”, verklaart Eddy Wijnker van Greensand. „Op deze manier ruimt de aarde het teveel aan CO2 op.”

Door het verbranden van kolen, olie en gas voor energieopwekking en transport zit er nu te veel CO2 in de lucht. Bomen en planten kunnen dat overschot niet allemaal door fotosynthese uit de atmosfeer halen. „Dat duurt veel te lang. Wanneer we vandaag zouden stoppen met het uitstoten van CO2, zal het nog 300 tot 500 jaar duren voordat het teveel aan CO2 is gebonden”, aldus Wijnker.