De bevolking van Libië heeft „genoeg geleden”, zei de Britse premier Boris Johnson zondag op de Libiëtop in Berlijn. „Het is tijd dat het land verder kan.” Dat was geen woord teveel gezegd: het is in Libië al sinds de val van Muammer Gaddafi in 2011 een chaos. Het is dan ook een belangrijke stap vooruit dat alle betrokken landen bij het conflict in Libië zondag hebben afgesproken om de strijdende partijen in het land niet langer militair te ondersteunen.
Nu mocht dat eigenlijk al niet, omdat er voor Libië een wapenembargo geldt. Het weerhield landen als Rusland, Frankrijk en Saudi-Arabië er echter niet van krijgsheer Khalifa Haftar te ondersteunen, terwijl Turkije en Qatar de internationaal erkende regering van Fayez al-Sarraj de helpende hand boden.
De vrede is met de Berlijnse afspraken echter nog niet getekend. Berichten dat Turkije vorige week nog jihadistische strijders naar Libië stuurde, voeden het optimisme niet. De beide kemphanen, generaal Haftar en president Sarraj, waren zondag bovendien aanwezig, maar namen niet deel aan de besprekingen. Ze kunnen elkaar namelijk letterlijk niet luchten of zien. De Duitse bondskanselier Angela Merkel sprak in bijzijn van haar minister van Buitenlandse Zaken Heiko Maas wel één-op-één met hen.
De eerste stap is nu handhaving van de Berlijnse afspraken. Om die geen wassen neus te laten zijn, moet de VN-Veiligheidsraad het wapenembargo handhaven en optreden bij schendingen.
Daarnaast zal er gewerkt moeten worden aan een staakt-het-vuren. Makkelijk zal dat niet zijn: de VN doen daartoe al sinds april vergeefse pogingen. Een Russisch-Turks initiatief om een wapenstilstand af te dwingen, liep eveneens op niets uit. Haftar vertrok vorige week woedend uit Moskou, nog voordat hij president Vladimir Poetin zelfs maar had gesproken. De krijgsheer was boos omdat Poetin hem had laten wachten op het ministerie van Buitenlandse Zaken.
De Russisch-Turkse poging was niet was afgestemd met andere partijen in het conflict of de VN. Het is grote winst dat Merkel met het organiseren van de top in Berlijn wel vrijwel alle grote spelers bij elkaar heeft gekregen. De gedane afspraken zijn, in haar eigen woorden, tenminste „een nieuwe politieke impuls.”
Europa heeft alle belang bij rust in Libië. Het Noord-Afrikaanse land is een belangrijke partner in de Europese pogingen het aantal migranten terug te dringen. Het behoeft echter geen betoog dat de slagkracht van de regering niet geholpen is bij conflicten in Libië. Interne Europese verdeeldheid maakt het nog lastiger. Daarnaast spelen er oliebelangen.
Om boven de onderlinge tegenstellingen uit te komen, is een gezamenlijke focus op de humanitaire belangen onontbeerlijk. Die vergen geen uitstel. VN-secretaris-generaal Antonio Guterres noemde de humanitaire situatie in het land zondag niet zonder reden „verschrikkelijk.”
