De maatschappij moet zich voorbereiden op een explosieve toename van het aantal mensen met een hersenaandoening in de komende decennia. Daarvoor waarschuwt Merel Heimens Visser, directeur van de Hersenstichting.
Over twintig jaar hebben 672.600 Nederlanders een beroerte achter de rug, lijden 330.400 mensen aan dementie en 82.600 aan de ziekte van Parkinson. Het gaat om verwachte toenames van respectievelijk 54 procent, 115 procent en 71 procent ten opzichte van 2015.
Ook de sterfte als gevolg van dementie en de ziekte van Parkinson zal naar verwachting toenemen. Aan dementie zullen in 2040 ruim 39.000 mensen overlijden; een verdrievoudiging ten opzichte van vijf jaar geleden. Bij parkinson gaat het om 3700 sterfgevallen. Dat komt neer op bijna 2,5 keer zoveel als in 2015.
Beroerte
Opvallend is dat over twintig jaar de helft minder mensen zullen overlijden aan een beroerte: 4700 in 2040 vergeleken met 9700 in 2015.
De Hersenstichting kwam donderdag met deze cijfers naar buiten, die ze had opgevraagd bij het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM).
Heimens Visser: „Nu al heeft één op de vier mensen een hersenaandoening. Naast de grote economische kosten –jaarlijks zo’n 25 miljard euro– hebben deze ziektes een enorme impact op de patiënt en zijn omgeving.”
De overheid zou daarom meer geld moeten investeren in onderzoek naar het voorkómen en het behandelen van de ziektes. „Hersenaandoeningen zijn ontzettend complex, met veel verschillende oorzaken. Van parkinson weten we dat er een relatie is met het milieu. Mensen die gewerkt hebben met pesticiden, krijgen deze aandoening vaker. Maar heel veel andere factoren zijn nog onbekend.” Ook werkgevers moeten rekening gaan houden met mensen die lijden aan een hersenaandoening of die mantelzorger zijn, zegt Heimens Visser. „De toename betreft niet alleen ouderen, maar ook de beroepsbevolking. Iemand van dertig kan een beroerte krijgen, en iemand van vijftig de ziekte van Parkinson. Bereid je als werkgever daarop voor. Zorg voor geschikte banen voor mensen met een hersenaandoening. Bijvoorbeeld een minder belastende functie, met minder deadlines.”
Tot slot heeft ze een boodschap aan iedereen. „Zie om naar je naaste met een hersenaandoening. Help hem of haar, waar mogelijk.”
Ouderdom
De grootste risicofactor van dementie, parkinson en een beroerte is ouderdom, stelt prof. dr. Helmut Kessels. „Nu zitten we in een fase waarin we geen oplossingen hebben; in de toekomst hopelijk wel.”
Kessels, verbonden aan de Universiteit van Amsterdam, bestudeert de ziekte van Alzheimer, de meest voorkomende vorm van dementie. Er is volgens hem op dit moment geen medicatie beschikbaar voor de hersenaandoening. „Tot onze grote frustratie. Iemand met alzheimer komt naar ons toe voor hulp, maar wij staan met lege handen.”
Hoogopgeleiden die veel intellectuele activiteiten ontplooien, krijgen op een hogere leeftijd alzheimer dan laagopgeleide mensen. Dat komt doordat zij een grotere cognitieve reserve hebben, verklaart de hoogleraar. „Daardoor bouwen ze weerstand op tegen de hersenaandoening. We zien nu bij muizen voor het eerst hoe dat werkt.” De praktische toepassing: zet je hersenen aan het werk en ga puzzelen.
Leefstijl speelt rol bij dementie
De belangrijkste risicofactor voor dementie is ouderdom. Toch is er meer over te zeggen. Verschillende studies wijzen op de invloed van leefstijl op het krijgen van de hersenaandoening. Ruim een derde van de gevallen van dementie is theoretisch te voorkomen door gezond te leven, stelt een overzichtsartikel dat in 2017 verscheen in het toonaangevende tijdschrift The Lancet. De auteurs van de studie onderzochten negen beïnvloedbare risicofactoren: lage opleiding in de jeugd, een hoge bloeddruk, overgewicht, gehoorbeperking op middelbare leeftijd, en op oudere leeftijd een depressie, suikerziekte, lichamelijke inactiviteit, roken en eenzaamheid. Zelfs een gedeeltelijke verbetering van de belangrijkste risicofactoren kan al een daling van ruim 20 procent opleveren. Ook stress, weinig slaap en alcoholgebruik verhogen de kans op alzheimer.
