Heel lang was het een begrippenpaar waarop allergisch werd gereageerd in Nederland: normen en waarden. Oud-premier Balkenende probeerde het onderwerp bespreekbaar te maken in het publieke domein en hij werd weggehoond. Hoe ouderwets wil je het hebben? Een overheid die uitspraken doet over hoe we ons moeten gedragen? Dat is betutteling, zo werd door opinieleiders in grote eensgezindheid betoogd.
Maar na de jaarwisseling van 2019/2020 lijkt de wind te zijn gedraaid. De gruwelijke dood van een vader en z’n zoontje in een flat in Arnhem was het laatste duwtje dat mediamakers en publieke opinie blijkbaar nog nodig hadden. Het feit dat in het buitenland met toenemende verbijstering wordt gekeken naar die ene nacht in het jaar waarin Nederland een door de overheid goedgekeurde anarchie kent, begint hier ook steeds meer door te dringen.
Zowel bij het publiek als in de politiek lijkt er iets te schuiven. Steeds meer letsel, steeds meer gewonden en steeds meer schade in de nieuwjaarsnacht is niet normaal. Hoezeer ook geroepen wordt dat de vuurwerktraditie ons niet mag worden afgepakt, steeds duidelijker wordt ook dat een traditie die tot zo veel letsel leidt, het beschermen niet waard is. En dan hebben we het nog maar niet over de materiële schade en de noodzakelijke massale inzet van hulpdiensten. Die vervolgens niet zelden ook nog door omstanders, soms onder invloed van drank of drugs, gehinderd worden.
Presentator Eva Jinek wond er vrijdagavond in haar talkshow geen doekjes om. Nadat politiemensen aan tafel hadden opgeroepen tot een vuurwerkverbod en tot een strengere opvoeding, constateerde ze dat het beschermende laagje van de samenleving verdwenen lijkt te zijn. Niemand durft anderen nog te corrigeren bij fout gedrag. Het hopeloze gebaar dat ze met haar handen maakte, sprak boekdelen. Bijna wanhopig stelde ze niet ieder jaar in januari opnieuw een praatprogramma over geweld in de nieuwjaarsnacht te willen hebben. En haar gesprekspartners, variërend van een topman van de politie tot een cabaretier, knikten instemmend.
Terwijl VVD en CDA nog vasthouden aan hun tegenstand tegen een vuurwerkverbod, brokkelt de steun in het land voor dat standpunt af. Topmensen uit genoemde partijen roepen de partijleiding op de koers te verleggen. En onderzoeken laten zien dat inmiddels een ruime tot zeer ruime meerderheid van de Nederlanders linksom of rechtsom af wil van de anarchie tijdens de jaarwisselingen.
De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat na de schrik van doden en gewonden er al eerder ferme woorden zijn gesproken over de nieuwjaarsnacht. Maar het spreken over het failliet van de laat-maar-waaiencultuur die in Nederland steeds de norm was, is dit jaar duidelijker dan ooit.
Nu maar hopen dat deze nieuwe roep om waarden en normen dit jaar de zomer overleeft.
