Wie een kaart bekijkt met de verdeling van soennieten en sjiieten in de wereld, valt het direct op: het overgrote deel van de moslimwereld (tot wel 90 procent) is soennitisch. Het sjiisme heeft zijn centrum in Iran. Toch weet dat land in grote mate te bepalen wat er gebeurt in het Midden-Oosten. Dat wordt duidelijk in maar liefst vijf belangrijke hoofdsteden waar Qassem Soleimani zijn invloed uitoefende.

Allereerst natuurlijk Teheran, de hoofdstad van Iran. Daar zwaaien de ultraorthodoxe sjiitische geestelijken de scepter sinds de Iraanse Revolutie in 1979.

Omdat ayatollah Khomeini destijds het Iraanse leger niet vertrouwde, richtte hij al direct in het revolutiejaar 1979 een eigen militaire eenheid op: de Revolutionaire Garde, die bestond uit vertrouwelingen van Khomeini.

Lid van het eerste uur was de toen 21-jarige Qassem Soleimani. Diens ster steeg snel toen in 1980 een oorlog uitbrak met Irak. Soleimani gedroeg zich uitzonderlijk dapper en kreeg al snel het commando over een hele divisie van de Garde. Hij werd in eigen land bewonderd én gevreesd. Mede door zijn besliste en genadeloze optreden kreeg het revolutionaire regime de wind er stevig onder.

Beiroet

De invloed van Soleimani nam internationaal pas echt een hoge vlucht toen hij in 1998 commandant werd van de Qudsbrigade, ofwel de Jeruzalembrigade. Dat is een elite-eenheid binnen de Revolutionaire Garde die zich toelegt op het verbreiden van de sjiitisch-Iraanse politiek in de rest van het Midden-Oosten. Uiteindelijk zou zo zelfs Jeruzalem ‘bevrijd’ moeten worden.

Het bleek een kolfje naar Soleimani’s hand. De Qudsbrigade had eerder al geholpen bij de oprichting van het sjiitische Hezbollah in Libanon, en Soleimani wist de Iraanse invloed in Libanon stevig uit te breiden. Als gevolg daarvan kon de militaire tak van Hezbollah zich ontwikkelen tot het machtigste leger in Libanon.

In Damascus, Syrië, is sinds jaar en dag de dynastie van de Assads aan de macht. Dat zijn alawieten, een islamitische groepering die je met wat goede wil onder het sjiisme kunt scharen. Soleimani kon die goede wil prima opbrengen.

Iraanse inlichtingenofficieren, gelieerd aan de Qudsbrigade, assisteren het Syrische leger al jaren. Bovendien heeft Iran grote aantallen militairen in Syrië, terwijl Iran het Syrische regime met miljarden dollars heeft ondersteund. Daardoor is het Syrië van de toekomst ondenkbaar zonder een stevige vinger van Iran in het beleid. Soleimani legde daarvoor de basis, maar de Iraanse invloed in Syrië blijft ook zonder hem bestaan.

Datzelfde geldt voor de regering in Bagdad, de hoofdstad van Irak. Daar plukte de Qudsbrigade de vruchten van de val van Saddam Hussein in 2003. In snel tempo wist Soleimani sindsdien zijn invloed in Irak uit te breiden. Politiek, economisch, militair, religieus: bij zo’n beetje alles wat er in Bagdad werd besloten, was Soleimani betrokken.

Het was dus ook geen verrassing dat Soleimani zich in Bagdad bevond toen de Amerikanen hem liquideerden. Die stad was voor hem bijna evenzeer zijn thuis als Teheran.

Sanaa

Het meest schimmig is de rol van Soleimani en diens Qudsbrigade in Jemen. Daar is de hoofdstad Sanaa sinds 2014 in handen van de Houthi’s. Dat zijn sjiitische strijders uit het noorden van Jemen die steun van Iran krijgen. Maar onduidelijk is hoe die steun er precies uitziet.

In 2017 sprak persbureau Reuters met Iraanse bronnen die bevestigden dat Soleimani hoogstpersoonlijk betrokken was bij pogingen om de Houthi’s te hulp te komen. Die hulp was zowel militair als financieel van aard.

Behalve in deze vijf belangrijke hoofdsteden in het Midden-Oosten, heeft Soleimani door de jaren heen hard gewerkt aan het uitbreiden van zijn invloed in Afghanistan. Afghaanse sjiieten, soms minderjarig, worden onder meer door Iran gerekruteerd om in Syrië te vechten.

Europa

Ook in Europa is de Qudsbrigade actief als de Iraanse belangen dat vereisen. In januari 2018 rolde de Duitse politie een cel op van de Qudsbrigade die Joodse doelwitten zou hebben bespioneerd. En in Nederland was de brigade van Soleimani waarschijnlijk betrokken bij de moorden op twee Iraanse dissidenten in Nederland, in 2015 en in 2017.

De lijst doden die door toedoen van Soleimani zijn gevallen, is bijna eindeloos. Daaraan is nu een eind gekomen. De Iraanse invloed binnen en buiten het Midden-Oosten blijft echter ook zonder hem overeind.