Eerst dit: Israël heeft Oost-Jeruzalem en de Golan geannexeerd, maar de Westelijke Jordaanoever niet. Dat wil dus zeggen dat de nederzettingen op de Westoever –ook wel Judea en Samaria of de bezette gebieden genoemd– officieel buiten Israël vallen. Israël bestuurt deze gebieden echter wel. De EU erkent de annexatie van Oost-Jeruzalem en de Golan niet.

Israëlische politici reageerden boos op de uitspraak. Zo wees het ministerie van Buitenlandse Zaken erop dat er meer dan 200 territoriale geschillen in de hele wereld zijn, waar het hof geen uitspraak over heeft gedaan. Het ministerie bestempelt de uitspraak als zowel politiek van aard als discriminerend tegen Israël.

De voorlichter van de delegatie van de EU in Israël verduidelijkte dat alle producten op de Europese markt informatie moeten hebben die „correct en niet misleidend is voor consumenten. Het EU-beleid inzake de aanduiding van de oorsprong van producten die afkomstig zijn uit illegale nederzettingen in bezette gebieden is gebaseerd op internationale wetgeving, niet op discriminerende overwegingen. Deze interpretatie is niet discriminerend en niet tegen Israël.”

De voorlichter wijst er verder op dat producten uit Israël die binnen de internationaal erkende grenzen worden geproduceerd, profiteren van gunstige tarieven. De EU is de belangrijkste handelspartner van Israël. De handel had in 2018 een waarde van in totaal 34,4 miljard euro. Producten uit de nederzettingen hebben en houden vrije toegang, maar ze zullen geen voorkeursbehandeling hebben. De EU steunt geen enkele vorm van boycot of sancties tegen Israël.

Palestijnse politici noemden de uitspraak een stap in de juiste richting. Maar ze zouden liever zien dat de EU de import van deze producten helemaal zou verbieden. Dr. Saeb Erekat, de secretaris-generaal van de PLO, schreef vrijdag in Haaretz dat de nederzettingen een last moeten worden voor Israël en zijn supporters. Deze nederzettingen zijn volgens hem de belangrijkste reden waarom velen geloven dat een tweestatenoplossing niet langer mogelijk is.

Maar in Israël werd weer duidelijk hoe kwetsbaar de dorpen en steden zijn die dicht bij de Gazastrook liggen. Daar maakt Hamas de dienst uit en de pro-Iraanse Islamitische Jihad kreeg de kans raketgranaten op Zuid-Israël af te schieten. Wie garandeert dat de Palestijnse staat geen Hamasstaat wordt waarin door Iran gesteunde milities kunnen opereren?

Critici hebben ook geopperd dat de uitspraak de kans op vrede verkleint. De bepaling speelt de anti-Israël groepen in de kaart die oproepen tot een boycot van Israël en Israëls bestaansrecht ontkennen. Bovendien heeft Israël de plicht mee te helpen aan de economische ontwikkeling op de Westoever. Bedrijven in de nederzettingen bieden ook werk aan Palestijnen.

Hoe de EU-lidstaten het besluit gaan toepassen, moeten we zien. Ook is het onduidelijk wat de gevolgen zullen zijn. Het kan zijn dat klanten producten uit de nederzettingen gaan mijden uit ethische overwegingen – of vanwege de prijs. Anderen zullen deze producten mogelijk doelbewust juist wél aanschaffen.