De hitte weerhoudt Meryam er niet van zich te hullen in bedekkende kleding. Ook draagt het 14-jarige meisje een modieuze hoofddoek, geen boerka overigens. Bij het Annette Versluyspad in het Amsterdamse stadsdeel Oostervaart stapt ze van haar rammelende fiets. Wat ze vindt van het boerkaverbod? „Onzin”, reageert het meisje. In haar ogen flonkert verontwaardiging. „Mensen mogen toch de vrijheid hebben zich te kleden zoals ze willen? Nederlandse vrouwen lopen toch ook in bikini?”

Lees ook

„Vrouw voelt liefde voor de nikab”

In Amsterdam-Slotervaart, waar relatief veel moslims wonen, klinkt dat geluid vaker. „Belachelijk”, noemt een moeder bij metrostation Heemstedestraat het boerkaverbod. De vrouw, in het bijzijn van enkele kinderen, is gehuld in een lang gewaad en draagt een hoofddoek. Ze ziet in het overheidsbesluit boerka’s te weren een strijd tegen de islam.

Oneerlijk

„Dit boerkaverbod is oneerlijk”, zegt de 66-jarige B. Amarouch, die een gele djellaba (een soort jurk) draagt. Hij heeft net gebeden in de Blauwe Moskee aan de Henri Dunantstraat. „Iedereen mag toch de kleding van zijn voorkeur dragen? Christenen mogen ook geloven wat ze willen.” Wel pleit de man, die tientallen jaren bouwvakker was, voor nuchterheid. „Als een vrouw met boerka klaagt over pijn in haar nek, is het wel handig dat de dokter die nek kan zien.”

In de moskee is een loodgieter aan het klussen. De islamitische jongeman is niet te spreken over het boerkaverbod. „In Nederland mogen we toch zelf bepalen hoe we ons kleden? Er lopen genoeg mensen rond die er opvallend uitzien. Tatoeages worden toch ook niet verboden?” Al snapt hij de weerstand tegen de boerka. „Ik kan me voorstellen dat mensen het niet prettig vinden als ze praten met iemand die zo’n sluier draagt.”

Linkse partijen

De boerka is vanaf 1 augustus in Nederland op sommige plekken taboe. Vrouwen mogen de kledij niet dragen in het openbaar vervoer, het onderwijs, de zorg en in overheidsgebouwen. De sluier heet in de volksmond boerka, maar in ons land betreft het doorgaans de nikab. Die gezichtsdoek laat een smalle gleuf voor de ogen vrij, in de boerka zit voor de ogen een gaasje. Overtreders van het boerkaverbod riskeren een boete van 150 euro.

Het verbod komt uit de koker van de PVV. De Tweede Kamer nam de Wet gedeeltelijk verbod gezichtsbedekkende kleding in 2016 aan. De Eerste Kamer gaf in 2018 groen licht. De linkse partijen PvdA, GroenLinks, SP en D66 in de Senaat stemden tegen.

Vraag is of het boerkaverbod daadwerkelijk wordt gehandhaafd. De NOS meldde vorige week dat organisaties in sectoren waar de boerka verboden is, niet streng zullen optreden tegen wetsovertreders. Directeur Wim Littooij van het islamitische Avicenna College in Rotterdam dat bezoekers met gezichtsbedekkende sluiers welkom blijven. „We zijn niet onvriendelijk en we zullen iedereen te woord staan.” Wel geldt daar al de regel dat leerlingen met een boerka die zich aanmelden bij de school worden geweigerd.

Kamerleden van de rechtse partijen VVD, PVV en CDA vinden dat minister Ollongren (Binnenlandse Zaken) strenger moet zijn wat betreft handhaving van het boerkaverbod, aldus de NOS.

Intimiderend

Nederland telt naar schatting 600 vrouwen met gezichtsbedekkende kleding, van wie er ongeveer 200 de sluier soms dragen. Nikabdraagster Karima Rahmani , actief voor de organisatie Blijf van mijn Niqaab af, zei in talkshow De Nieuwe Maan te snappen dat zo’n sluier „niet alledaags is.” Maar ze „zal niet begrijpen” dat mensen haar agressief benaderen en „omgangsvormen uit het raam gooien.”

In Amsterdam-Slotervaart klinkt niet alleen kritiek op het boerkaverbod. Diverse mensen, ook uit islamitische kring, staan er welwillend tegenover. „Onder een boerka kan iemand zich verborgen houden voor de politie”, zegt de 20-jarige Marokkaanse Sarah.

Een allochtone moeder van 34 jaar, luchtig gekleed, weifelt. „Moslims staan tussen hun geloof en de Nederlandse wet in. Je moet je in principe wel aan de wet houden. Het is fijn als je elkaar kunt aankijken. Al wil ik alle geloven respecteren.”

Met in zijn ene hand een sigaret en in zijn andere hand zijn smartphone houdt een elektricien pauze. De twintiger kan zich vinden in een boerkaverbod. „Als mijn vriendin in het donker iemand in een boerka tegenkomt, zou dat best intimiderend zijn. Je weet niet wat er achter zo’n gewaad schuilgaat. Wij autochtonen moeten ons aanpassen. Denk aan het sinterklaasfeest. De moslims moeten zich ook aanpassen. Zo kunnen we een beetje samenleven.”

Nabij de Otto Heldringstaat staat de 28- jarige Kirsten Leijenhorst naast een Syrische vrouw met hoofddoek. De Syrische zit op straat, kennelijk bevangen door de hitte. Leijenhorst is haar taalmaatje en helpt de vrouw bij een inburgeringscursus. „Nederlands is moeilijk”, lacht de Syrische vrouw. Leijenhorst vindt een boerkaverbod te ver gaan. „We kunnen beter met nikabdraagsters praten. En hen bijvoorbeeld duidelijk maken dat het voor een arts prettig is als hij zijn patiënt in het gezicht kan kijken.”

„Buschauffeur moet klant kunnen zien”

Het is van belang dat een buschauffeur reizigers kan zien en dat een arts weet wie hij voor zich heeft.

Gezichtsbedekkende kleding kan tot „vervelende situaties” leiden, zegt Marianne Poot, fractievoorzitter van de VVD in Amsterdam en voorstander van het boerkaverbod. „Als iemand de bus instapt, moet die geen integraalhelm, bivakmuts of boerka dragen. Als iemand zijn gezicht bedekt, kan dat tot gevaarlijke situaties leiden. Denk aan overvallers met bivakmutsen die chauffeurs beroven.”

Een boerka verkleint de kansen op een baan ernstig, zegt Poot. „Een baas wil uiteraard geen personeel dat altijd een helm of bivakmuts draagt. Zoiets geldt ook de boerka. Wij willen elkaar in het gezicht kunnen kijken. Dat is een belangrijke Nederlandse waarde. Nieuwkomers dienen zich die eigen te maken.”

Is het boerkaverbod, dat geldt in onder meer het onderwijs, een aantasting van de godsdienstvrijheid? Poot: „Als iemand thuis een boerka wil dragen, valt dat onder de individuele vrijheid. Maar in overheidsgebouwen ligt het anders. Dan maak je bewust deel uit van de samenleving en dien je je aan te passen aan onze normen en waarden. Als je de school binnenkomt, is het toch normaal een helm af te zetten?”

Burgemeester Halsema (GroenLinks) van Amsterdam veroorzaakte eind vorig jaar ophef door het boerkaverbod in twijfel te trekken en te melden dat de handhaving geen prioriteit heeft.

VVD-raadslid Poot is ontstemd over de uitlatingen van Halsema. „Ze maakt een karikatuur van de wet. Natuurlijk pleit ik niet voor een klopjacht op vrouwen die een boerka dragen. Maar als een agent haar op heterdaad betrapt, dient ze wel een bekeuring te krijgen. Net zoals iemand die door rood rijdt.”

Bestaat het risico dat nikabdraagsters die de sluier overal willen blijven dragen, bijvoorbeeld het ziekenhuis gaan mijden? „Je lost het probleem van de zorgmijding niet op door het boerkaverbod af te schaffen. Mensen blijven om allerlei redenen weg uit een ziekenhuis. Bijvoorbeeld omdat ze de taal niet spreken. De overheid én buurtbewoners moeten die zorgmijders stimuleren toch naar een arts te gaan.”

„Nikab is geen vorm van onderdrukking”

Onbehagen over gezichtsbedekkende kleding mag geen aanleiding zijn voor een boerkaverbod.

Dat vindt Nourdin El Ouali, voorman van de „op de islam geïnspireerde” partij NIDA. Die is actief in de gemeenteraden van Rotterdam en Den Haag. El Ouali is fel tegen het boerkaverbod. „De vrijheid van religie wordt zwaar ingeperkt. Wij bepleiten, gekscherend gezegd, de vrijheid van kledingsuiting. Laat iedereen zich kleden zoals hij of zij wil. Dus als Iran hoofddoeken voor vrouwen verplicht stelt, vinden we dat ook verwerpelijk.” NIDA lanceerde onlangs een fonds waaruit de partij boetes voor overtreding van het boerkaverbod zegt te zullen betalen.

El Ouali, raadslid in Rotterdam, verwerpt de stelling dat gezichtsbedekkende kleding de onderdrukking van vrouwen in de islam symboliseert. „Vrouwen maken zelf met hun volle verstand de keuze om een nikab te dragen. Dat heeft niets te maken met onderdrukking maar alles met ascese, toewijding aan de Schepper. Dat heeft iets moois.”

Het is het „goed recht” van moslima’s om een teruggetrokken bestaan te leiden, vindt hij. „Je kunt allerlei integratiegoeroes inschakelen die prediken: Gij zult meedoen met de maatschappij. Maar de overheid mag burgers niet een dominante levensovertuiging opleggen. Zoals nonnen zich in hun klooster kunnen terugtrekken, mogen moslima’s zich verbergen achter hun sluier.”

Nonnen bedekken op straat hun gezicht toch niet? „Van belang is dat mensen hun eigen levenspad mogen kiezen. Het verhaal over zichtbaarheid vind ik ergens een gelegenheidsargument. Als wij bellen, zie ik uw gezicht ook niet.”

Onbehagen mag geen reden zijn voor een boerkaverbod, beklemtoont hij. „Ik snap goed dat mensen een nikab lastig vinden. Ook ik zie liever iemands gelaat. Maar daarmee kun je nog niet andermans vrijheid inperken. Ik vind het deze hete dagen ongemakkelijk om met blote lichaamsdelen te worden geconfronteerd. Maar dan maken we toch geen wet tegen burgers die er nogal bloot bijlopen?''

„Vrouw voelt liefde voor kledingstuk”

Door het boerkaverbod zullen steeds minder vrouwen gezichtsbedekkende sluiers dragen.

Dat verwacht Saskia Aukema, die in 2017 het fotoboek ”Veiled” (Gesluierd) publiceerde over nikabdraagsters.

Moslima’s met gezichtsbedekkende kleding zijn „bedroefd” over het boerkaverbod, zegt Aukema. Ze sprak met tientallen (voormalige) nikabdraagsters. „Ze voelen liefde voor het kledingstuk en vinden dat hun dat wordt afgepakt. Een vrouw zei me: „Op de montessorischool leerde ik dat ik kan zijn wie ik wil zijn. Nu merk ik dat daar grenzen aan zitten.” Het verbaast de vrouwen dat je in dit land kennelijk mag uittrekken wat je wilt, maar niet mag aantrekken wat je wilt.”

Zien de vrouwen het boerkaverbod als in de hoek drijven van moslims?

„Dat is wat te scherp gesteld. Maar ze ervaren wel dat de islam onder het vergrootglas ligt.”

Dragen ze de nikab om religieuze redenen?

„Ja. Toch betekent dat niet dat de vrouwen de hele dag met de neus in de Koran zitten. De moslima’s die ik sprak, voelen zich comfortabel in de nikab. Ze willen zelf bepalen welke kleding ze dragen.”

Van de pakweg dertig vrouwen die Aukema enkele jaren geleden sprak, dragen de meesten de nikab niet meer. „Ze worden, ook als gevolg van discussies over het boerkaverbod, nogal eens geïntimideerd, bespuugd en uitgescholden.”

Schuiven de vrouwen hun principes onder druk terzijde?

„In zekere zin wel. Al behoort het dragen van een nikab zeker niet tot de belangrijke plichten van de islam, zoals bidden. Maar weinig moslims gaan ervan uit dat de nikab een verplichting is. Veel vrouwen beschouwen gezichtsbedekkende kleding als een religieus extraatje dat ze leveren. Om zo bijvoorbeeld te compenseren dat ze de Koran niet in het Arabisch kunnen lezen. De sluier herinnert hen als het ware continu aan hun geloof: ik mag niet schelden, ik wil mensen helpen waar het kan.”

Willen nikabdraagsters voorkomen dat ze lust opwekken bij mannen?

„Sommige vrouwen zeggen dat inderdaad. Ik hoorde verhalen van moslima’s die zich flink opmaakten voor een feestje met vrouwen. Ze wilden niet dat mannen op straat hun gezicht zouden zien en droegen op weg naar het feestje een nikab. Het viel mij op dat de vrouwen er zélf voor kozen om een nikab te dragen. Hun mannen of familie zijn er vaak fel op tegen.”

Hebt u respect voor nikabdraagsters?

„Absoluut. Omdat ze zo veel negativiteit moeten overwinnen. Ze krijgen op straat grove taal te horen: Ze moeten jullie verbranden! Ik denk vaak: is het je dat allemaal waard? Ik liep zelf een middagje in Rotterdam in een nikab. Het was verschrikkelijk. Mensen sissen naar je. Of zeggen: Zo, ga je een bank beroven? Ik ken een nikabdraagster wier sluier van haar hoofd werd getrokken en die werd mishandeld.”

Wat vindt u van het boerkaverbod?

„Ik zit er niet op te wachten, al snap ik goed dat een nikab veel mensen afschrikt. Maar we kunnen beter in gesprek gaan met elkaar. Etiquette dwing je niet per wet af.”

Het gros van de moslims heeft het niet op de boerka?

„Veel moslims hebben er inderdaad moeite mee. Ze zeggen tegen de nikabdraagsters: Jullie laten ons geloof er extreem uitzien. En ze geven aan dat een boerka of nikab alleen bedoeld is voor het leven in de woestijn. Om je gezicht te beschermen tegen zon, wind en zand.”