Voor het eerst stijgt overal op aarde de temperatuur
Voor het eerst staat vast dat de temperatuur overal op aarde stijgt. Drie wetenschappelijke studies in Nature laten zien dat de huidige klimaatverandering uitzonderlijk is. Twee belangrijke conclusies naar aanleiding van dit onderzoek.
1Het wordt voor het eerst overal warmer. Lange periodes van extreme hitte of koude uit het verleden, zoals de Kleine IJstijd of de Middeleeuwse Warme Periode, waren regionaal.
De Kleine IJstijd, die duurde van de vijftiende tot en met de negentiende eeuw, heeft feitelijk nooit bestaan. Tenminste, niet op wereldwijde schaal. Ook warme perioden zoals die in de Middeleeuwen, toen er wijnbouw op Groenland mogelijk was, waren regionale fenomenen.
Dergelijke extreme tijdperken uit het verleden bewijzen volgens klimaatsceptici dat het klimaat onophoudelijk wijzigt en dat er dus met de huidige klimaatverandering niets nieuws onder de zon is. Eerder werd dan ook aangenomen dat bijvoorbeeld het Middeleeuws klimaatoptimum van 700 tot 1400 een wereldwijd verschijnsel is geweest. Het fenomeen bestreek echter nooit meer dan 40 procent van het aardoppervlak, ontdekte een wetenschappelijk team onder leiding van Raphael Neukom van de universiteit van Bern. De huidige opwarming van de aarde is dus uniek, omdat voor het eerst overal de temperatuur toeneemt, schreven de onderzoekers in het wetenschappelijke tijdschrift Nature.
„Het klopt dat het tijdens de Kleine IJstijd over de hele wereld kouder was”, stelt Neukom. „Maar niet overal op dezelfde tijd. Warmtepieken en koude perioden waren er in het pre-industriële tijdperk op verschillende tijden op verschillende plaatsen.”
De regionale, koelere periodes in het pre-industriële tijdperk waren vooral te danken aan vulkaanuitbarstingen. Dat schreef een ander internationaal team onder leiding van Michael Evans van de University of Maryland (VS) woensdag in het vakblad Nature Geoscience. Daarmee bevestigden ze de gebruikte rekenmodellen voor het klimaat, die daardoor winnen aan voorspellende waarde voor de toekomst.
2Een reconstructie van de temperatuur over de laatste 2000 jaar laat zien dat de huidige opwarming van de aarde ongekend is.
Maar liefst zeven verschillende rekenmethoden gebruikten de onderzoekers om tot een temperatuurverloop voor de afgelopen twee millennia te komen. Het beeld dat ontstaat (zie grafiek onder), is die van een hockeystick: een wat hobbelige, maar ongeveer gelijkblijvende lijn die aan het einde plotseling sterk stijgt. De hockeystickgrafiek is een beladen term in de klimaatdiscussie. De term werd in 1999 voor het eerst bedacht door de Amerikaanse klimatoloog Michael Mann, maar stond onder stevige kritiek. „Onze reconstructie lijkt op de befaamde hockeystickgrafiek van de wereldwijde temperatuursverandering”, zegt teamleider Evans. „Maar we hebben nu veel meer data om die te onderbouwen. Dit geeft ons vertrouwen dat onze reconstructie realistisch is, en dat de klimaatmodellen waarmee we het klimaat in het verleden en de toekomst kunnen berekenen, betrouwbaar zijn.”
De vraag rijst hoe de wetenschappers het temperatuurverloop van de afgelopen 2000 jaar bepaalden? In het grijze verleden waren er immers nog geen thermometers. En inderdaad van voor het tijdperk van Gabriel Fahrenheit (1686-1736), de uitvinder van de kwikthermometer, zijn er geen betrouwbare temperatuurmetingen. En hoewel in Europa al enkele eeuwen metingen plaatsvinden, kun je pas sinds omstreeks 1850 spreken van een wereldwijd meetnetwerk voor temperatuur.
De historische wereldtemperatuur rolt uit klimaatmodellen. Het zijn geen schattingen uit de losse pols, maar cijfers gebaseerd op waarnemingen. Voor het PAGES 2k-project, zoals het wetenschappelijke traject heet, is data verzameld die ten grondslag liggen aan de modellen. PAGES 2k gebruikt diverse indicatoren voor de luchttemperatuur in het verleden. Hierbij gaat het om data van jaarringen van bomen, van antieke ijslagen en koraalmonsters, van sedimenten op de zeebodem en van slib in oude meren. Uit al die zaken is de temperatuur af te leiden.
Hoe de wetenschappers de temperatuur uit bijvoorbeeld het jaar 0 dan zo zeker weten? Nou, dat weten ze helemaal niet zeker. En daar de wetenschappers presenteren de onzekerheidsmarges ook eerlijk (zie stippellijnen in grafiek). Maar zelfs met die onzekerheden is de boodschap eensluidend: de huidige temperatuurstijging is uitzonderlijk.
Uit de onderzoeken blijkt dat de twintigste eeuw de warmste periode wereldwijd is geweest voor meer dan 98 procent van het aardoppervlak. Natuurlijke fluctuaties schieten hiervoor te kort als mogelijke verklaring. Volgens de wetenschappers is het overduidelijk dat de uitstoot van broeikasgassen (zoals CO2) hiervan de oorzaak moet zijn. De snelheid van de opwarming blijkt eveneens nog nooit zo hoog geweest als de afgelopen decennia. Dat de mens dus de opwarming veroorzaakt, lijkt dus buiten twijfel.
