Op het puntje van de Kraanbaan, langs de rand van de rivier de Noord, zit P. A. de Bruijn, spijkerbroek, blauwe blouse, met de bril in z’n borstzakje. Zijn fiets staat op de standaard. De Bruijn is 78 jaar, is alweer heel wat jaren weduwnaar, en hij komt hier graag. „Hier is altijd wat te zien.”

Over de Noord vaart het vrachtschip Johannes voorbij, in de richting van de grote stad Rotterdam. Links slingert rijksweg A15 zich naar het westen.

„Alblasserdam is een orthodox dorp”, zegt De Bruijn. „De mensen zijn hier kerks. Dat merk je aan alles, vooral bij verkiezingen, dan staan de christelijke partijen altijd bovenaan. De SGP en het CDA doen het goed hier. Hoewel, we laten elkaar in Alblasserdam wel vrij in wat we geloven of niet geloven.”

De Bruijn behoort zelf tot de niet-gelovigen. „Ik ben niet met de kerk opgevoed, ook niet met het geloof. En nee, ik mis dat ook niet.” Zou er boven ons niet iets zijn, of straks, iets na de dood? „Nee, ik denk ’t niet. Ik heb er in elk geval niks mee. We zullen ’t zien.”

Geboren en gedoopt

In het oude dorp woont Frans Groenendijk (70). Zijn leven is verkleefd met Alblasserdam. „Ik ben aan het dorp gehecht. Ik ben er geboren, ben er gedoopt en ben hier naar school gegaan, we hebben hier belijdenis gedaan, we zijn er getrouwd en ik had in Alblasserdam mijn werk. In het begin van ons huwelijk hebben we nog vier jaar in Nieuw-Lekkerland gewoond, maar we zijn bijna hollend weer teruggekomen. Als de tijd daar is, hoop ik hier ook begraven te worden, op de algemene begraafplaats Oude Torenhof. Daar liggen mijn grootouders begraven, en mijn vader en mijn moeder, en vele vrienden en bekenden. Ik weet niet hoe vaak we daar al een begrafenis hebben meegemaakt. En de boodschap is iedere keer: De mens gaat naar zijn eeuwig huis.”

Groenendijk werd geboren in een gezin dat behoorde tot de Gereformeerde Gemeenten. „In 1953, het jaar van de scheuring, ging ons gezin met het grootste deel van de gemeente onder ds. M. van de Ketterij mee naar de Gereformeerde Gemeenten in Nederland. Van die gemeente zijn we nog steeds lid.”

Alblasserdam is behoudend, zegt Groenendijk. „Dat kun je zien aan de samenstelling van de plaatselijke politiek. De christelijke partijen nemen een groot aantal zetels in en de SGP is hier de laatste jaren de grootste partij.”

Aan de randen van het dorp vindt nogal wat nieuwbouw plaats. „Door al die import verandert het dorp wel een beetje van kleur, maar op zondag is er geen winkel open. En het ziet er ook niet naar uit dat de zondagsopenstelling van winkels hier een punt van overweging gaat worden.”

Vijf kerken

De protestantse gemeente van Alblasserdam heeft vijf kerkgebouwen: de Grote Kerk, de Ichthuskerk, de Ontmoetingskerk, de Havenkerk en de Elthetokerk. Verder zijn er een hersteld hervormde gemeente (voorheen de gereformeerde samenkomst), een christelijke gereformeerde kerk, een gereformeerde kerk vrijgemaakt, een oud gereformeerde gemeente in Nederland (met een kerkgebouw vlak bij Kinderdijk), een gereformeerde gemeente en een gereformeerde gemeente in Nederland. Er zijn een paar evangelische gemeenten en er is ook een moskee, de Yunus Emre-moskee aan de Anjerstraat. De rooms-katholieke parochie is opgeheven. In november 2016 werd daar de laatste eucharistieviering gehouden.

Sinds dit voorjaar worden er onder de naam Ikabod ook samenkomsten gehouden in gebouw ’t Scheepke aan de Rijnstraat. De stichting Ikabod is opgericht omdat de zuivere prediking van Wet en Evangelie in Nederland nagenoeg verdwenen is, zeggen de oprichters. Voorganger is gewoonlijk kandidaat R. J. Jansen.

Geen fietsen

De gereformeerde gemeente in Nederland, waartoe Groenendijk behoort, is een ouderwetse gemeente, zegt hij. „Ik heb nog meegemaakt dat we op zondag niet met de fiets naar de kerk mochten, laat staan met de auto. Het hek bij de kerk was op zondag gewoon gesloten. Er mochten geen fietsen bij de kerk worden geplaatst. Pas begin jaren zestig, toen ds. M. van Beek kwam, ging het hek open. Toen mochten we met de fiets. Maar nog steeds zie je in het dorp op zondag veel kerkgangers te voet.”

De gereformeerde gemeente in Nederland te Alblasserdam telt ruim 1300 leden en doopleden. Sinds 2016 wordt ze gediend door ds. O. M. van der Tang. Groenendijk: „We zijn heel blij met onze dominee. Hij is een man van deze tijd die de oude waarheid verkondigt. Hij is bewogen met de gemeente en begaan met de jeugd. We hebben gelukkig ook veel jeugd. Op tweede paasdag waren er 22 belijdeniscatechisanten.”

Driemaal verbouwd

Het kerkgebouw van de gereformeerde gemeente in Nederland te Alblasserdam staat strak aan de Kerkstraat. Iets verderop, aan de overkant, staat de pastorie, met de achtertuin aan het riviertje de Alblas.

Kostersvrouw Agnes van der Elst doet de deuren van de kerk open. De kerkzaal is volgepakt met banken, allemaal bekleed met groene zittingen. In de gangpaden staan losse stoelen. Er zijn zo’n duizend zitplaatsen. De kerk is driemaal verbouwd, om alle kerkgangers toch maar een plaats te kunnen geven. Groenendijk: „’s Zondags zitten we bomvol. Elke kerkbank telt twaalf plekken, maar er zitten er gerust ook vijftien mensen in. De gemeente groeit nog steeds, maar nog verder uitbreiden kan niet meer. We kunnen geen kant meer op. Niet linksom en niet rechtsom. We zoeken al een jaar of tien een andere locatie om een nieuwe kerk te kunnen bouwen, maar dat wil nog niet echt lukken.”

Het kerkgebouw heeft geen zaalruimte. De catechisatielessen worden gegeven in de Johannes Beukelmanschool. Ledenvergaderingen worden in de kerkzaal gehouden. Een opbaarruimte is er niet. „Alleen ds. F. Mallan was hier opgebaard, voor de kansel. Dat was wel indrukwekkend.”

Bevoorrecht

Kostersvrouw Van der Elst: „Alblasserdam is een bevoorrechte gemeente. We hebben drie predikanten gehad, ds. M. van de Ketterij, ds. M. van Beek, ds. F. Mallan, en nu hebben we ds. O. M. van der Tang. De dominee leeft mee met alles en met iedereen.”

Aan het witgeschilderde planken kerkdak hangen tien glazen lichtbollen. Boven de preekstoel staat een pijpenfrontje. De speeltafel van het elektronisch orgel staat op een van de twee galerijen. Links van de preekstoel hangen drie collectezakken aan een lange stok.

In de hal is een houten tekstbord bevestigd met daarop de Tien Geboden: „Dient eenen God en anders geen, buigt voor geen beeld van hout en steen.”

De frituurpan op tafel

Dinanda Holleman (20) is dooplid van de gereformeerde gemeente in Nederland te Alblasserdam. Ze denkt dat het niet lang meer duurt voordat ze belijdenis van het geloof zal afleggen. „Maar evengoed vind ik dat wel een hele stap. Op dit moment voel ik me daar nog niet helemaal klaar voor.”

Dinanda typeert de gemeente als „een fijne gemeente met heel verschillende typen mensen.” „Bij ons kerken zowel echte stadsmensen als uitgesproken dorpsmensen. Er is een goede onderlinge band en de mensen staan echt klaar voor elkaar.”

De gereformeerde gemeente in Nederland te Alblasserdam heeft jeugdverenigingen voor verschillende leeftijdsgroepen. De groep voor 16-plus wordt echter minder goed bezocht, zegt Dinanda. „Een bepaald type jongere heeft behoefte aan een andere invulling van een jongerenavond.”

Begin dit jaar vatte Dinanda het plan op om voor die jongeren een ander soort jongerenavond te beleggen. Ze heeft haar ideeën voorgelegd aan haar predikant en aan de kerkenraad. „Daar is positief op gereageerd en dat was superleuk. Inmiddels hebben we drie van zulke avonden gehouden en die zijn goed verlopen.”

De nieuwe jongerenavonden worden geopend met Schriftlezing en gebed. Er worden geen inleidingen gehouden, soms zijn er wel Bijbelstudies. De kerkenraad zorgt om de andere keer voor de opening en is ook aanwezig als er Bijbelstudie is. „Verder worden deze avonden informeel ingevuld, met een spelletje, tafeltennis of een wandeling”, zegt Dinanda. „We zetten een frituurpan klaar en een schaal met nootjes op tafel. Het gaat vooral om de ontmoeting met elkaar, om een goed gesprek, om het samen zingen van een paar psalmen. Superfijn is dat.”

Twee ggiN-gemeenten in de Alblasserwaard

Het kerkverband van de Gereformeerde Gemeenten in Nederland telt in de Alblasserwaard twee gemeenten, die in Alblasserdam en een gemeente in Groot-Ammers.

De gereformeerde gemeente in Nederland te Groot-Ammers werd geïnstitueerd in 1961 en telt op dit moment 80 leden en 114 doopleden. De gemeente, die nooit een eigen predikant heeft gehad, heeft een kerkgebouw aan de Veersedijk. De gereformeerde gemeenten in Nederland te Alblasserdam en Groot-Ammers maken beide gebruik van hetzelfde kerkblad, Uit de Kerkstraat.