De naam van deze serie artikelen, ”Joodse feestdagen”, dekt dit keer niet de lading. Het is zo ongeveer de laatste dag waarop het label feest van toepassing is. Desondanks een dag die de joodse kalender tekent en daarom in deze serie aandacht verdient.

De feiten die verscholen gaan achter Jom Hasjoa kennen we allemaal: maar liefst zes miljoen Joden werden tijdens de Tweede Wereldoorlog koelbloedig vermoord. Een dergelijk getal daadwerkelijk bevatten, blijft onmogelijk. Zes miljoen mensen; dat staat gelijk aan alle inwoners van de provincies Groningen, Friesland, Drenthe, Overijssel, Gelderland en Utrecht bij elkaar. Of, mogelijk nog beeldender: als je zes miljoen mensen op een rij zet, is de menselijke ketting maar liefst 3000 kilometer lang. Dat is grofweg een retourtje Utrecht-Rome.

En dan zijn er ook nog de talloze niet-dodelijke slachtoffers en indirect getroffenen. Velen van hen zijn inmiddels overleden. Toch zijn ze er nog. Volgens een schatting wonen er alleen in Israël anno 2019 nog steeds zo’n 200.000 kampoverlevenden. Ze gaan gebrandmerkt door het leven.

Tot ver in de jaren zestig was het levensmotto van veel joden in Israël: niet zeuren, maar doorgaan. De holocaust was de olifant in de kamer waarover niet gesproken werd. De tragedie geheel negeren was echter onmogelijk. Kinderen registreren haarfijn. In de jaren vijftig klonk het in de speeltuintjes van de toen nog jonge joodse steden regelmatig: „Mijn papa schreeuwt in zijn slaap.” Of: „Mama kan niet écht lachen.”

Sinds 1951 is er een speciale dag waarop de slachtoffers van de Sjoah worden herdacht: de 27e Nissan (dit jaar 2 mei). Bij overheidsgebouwen hangt de vlag halfstok en er is een officiële herdenking bij het holocaustmuseum Yad Vashem in Jeruzalem. Ook in steeds meer synagogen is er speciale aandacht voor Yom Hasjoa. Er worden kaarsen aangestoken, gedichten uitgesproken en het indrukwekkende kaddisj (gebed) van rouwenden gebeden.

Jom Hasjoa is ook een dag van gezamenlijk zwijgen. Om klokslag 10 uur klinkt in heel Israël het luchtalarm en volgen er twee minuten stilte. Auto’s stoppen op de snelweg; bestuurders stappen uit en gaan naast hun voertuig staan. Op school leggen scholieren het werk neer. In de supermarkt en op de markt stopt de verkoop.

Zes miljoen Joden. Daar bleef het niet bij. Deze week verloor de 60-jarige Lori Kaye het leven. Ze werd koelbloedig doodgeschoten in een synagoge in het Amerikaanse stadje Poway. Het is slechts een van de vele uitingen van het groeiend antisemitisme, niet alleen ver weg.

Jom Hasjoa, het is een dag die blijvend aandacht verdient. Ja, ook onder christenen. Immers, in de afgelopen 2000 jaar kerkgeschiedenis stonden wij nogal eens aan de verkeerde kant...

De auteur werkt in Jeruzalem, als Israëlconsulent voor het Centrum voor Israëlstudies (hetcis.nl). Een jaar lang schrijft hij op elke Joodse feestdag een bijdrage voor het Reformatorisch Dagblad. Vandaag deel 9: Jom Hasjoa.