Voorjaar in de 19e eeuw. De kolenkachel had de hele winter gebrand, waardoor er overal roet en stof lag. Wanneer de zon weer ging schijnen en de temperaturen gingen stijgen, moest dat veranderen. Vóór Pasen een kraakhelder huis, dat was het doel. Huisvrouwen waren minimaal een week bezig met deze grote schoonmaak. Wie het grondig aanpakte, was wel twee tot drie weken aan het poetsen.

Het was het meest efficiënt om van boven naar beneden en van achteren naar voren het huis door te gaan. Systematisch werken was een must. Gordijnen werden gelucht en waar nodig gewassen, vloerkleden en lopers werden buiten uitgeklopt met de mattenklopper en alle hoeken en gaten werden met behulp van een ragebol verlost van het spinrag. Men zette meubels in de boenwas, ruimde kasten leeg om ze vanbinnen schoon te maken, verving het kastpapier en maakte ook de ruimte achter de kast nauwkeurig schoon. Servies werd afgewassen, kleding werd gecontroleerd en er werd orde geschept in de chaos van boeken en papieren. Wanneer het nodig was, werden kamers opnieuw behangen of geschilderd. Nadat de kasten weer op hun plaats stonden, sopte men de deuren, waste men de ramen en schrobde men de vloeren. Vervolgens konden de kleden en meubels weer naar binnen en werden de gordijnen weer opgehangen. Voor de keuken, badkamer en het toilet gold hetzelfde verhaal, al werden ook de muurtegels van deze ruimtes met grote zorgvuldigheid gesopt.

Herkomst

Waar de grote voorjaarsschoonmaak vandaan komt, is niet bekend. Sommigen denken dat deze traditie van Joodse oorsprong is. In de weken voor het Paasfeest moesten de Israëlieten namelijk hun hele huis zuiveren, zoals te lezen valt in Exodus 12:15: „Zeven dagen zult gijlieden ongezuurde broden eten; maar aan den eersten dag zult gij het zuurdeeg wegdoen uit uw huizen; want wie het gedesemde eet, van den eersten dag af tot op den zevenden dag, diezelve ziel zal uitgeroeid worden uit Israël.” Elk kruimeltje brood met gist moest opgeruimd worden. Tot op de dag van vandaag wordt er in Joodse huishoudens grondig schoongemaakt in de periode voor het Paasfeest. Mogelijk is de Nederlandse voorjaarsschoonmaak hiervan afgeleid.

Veranderingen

Vanaf de jaren zestig van de vorige eeuw werd er in steeds minder huishoudens een voorjaarsschoonmaak gehouden. Kolenkachels in huis kwamen minder voor, waardoor de huizen niet zo vies werden. Er werden steeds meer huishoudelijke apparaten ontwikkeld, waarmee het huis gemakkelijker en sneller kon worden schoongemaakt. En steeds vaker gingen vrouwen buitenshuis werken, waardoor zij minder tijd over hadden om het hele huis in één keer schoon te maken. Door deze ontwikkelingen is de oorspronkelijke grote schoonmaak in onbruik geraakt.

Voorjaarsschoonmaak anno 2019

Toch zijn er nog wel vrouwen die elk voorjaar hun huis extra grondig schoonmaken. Ilse Terpstra (42) uit het Friese Ferwert bijvoorbeeld. De bejaardenverzorgende, kraamverzorgster en fluitiste is getrouwd en heeft drie kinderen. Wanneer de zon weer gaat schijnen en het buiten warmer wordt, gaat ze flink aan de slag in huis. „In de winter kun je de boel niet zo goed luchten. Daarom vind ik het belangrijk om, wanneer het lekker weer wordt, alles weer stofvrij te maken en de boel naar buiten te doen. Ik ben praktisch ingesteld en heb vaste dagen waarop ik de normale schoonmaakklussen doe. Ik vind het fijn om ook de grote schoonmaakprojecten op vaste momenten te doen, dan hoef ik er niet tegenaan te hikken.” Daarnaast ziet Ilse de voorjaarsschoonmaak in Bijbels perspectief. „In de Bijbel staat beschreven hoe de Joden in de aanloop naar het Pesachfeest hun hele huis schoonmaakten. Ik denk dat God ook wil helpen met de dingen die je in huis moet doen. Het staat allemaal al in de Bijbel beschreven, je hoeft het alleen maar op te volgen. Ik zie het als een praktische tip uit de Bijbel. Onder het schoonmaken kun je ook naar de geestelijke dingen kijken en de vraag stellen: is hier alles opgeruimd of moet ik hier nog aan de slag?”

Ilse is ongeveer twee dagen bezig met haar voorjaarsschoonmaak. „Eén dag boven en één dag beneden. Ik maak de verwarmingen en de plinten schoon, ik laat de gordijnen luchten, haal kasten van hun plek om erachter goed schoon te kunnen maken, was de ramen en ik maak de bovenkanten van de kasten en keukenkastjes goed schoon. Alles wat in een hoek staat, zet ik aan de kant, zodat ik daar ook goed bij kan. Voor het schoonmaken van de verwarmingen heb ik een speciaal dun slangetje aan de stofzuiger. Daarbij gebruik ik speciale ragers met statische haartjes, die het stof goed aantrekken. Zo worden de verwarmingen goed schoon.”

Het schoonmaken is voor Ilse totaal geen straf. „Ik vind het heerlijk om bezig te zijn en daarbij maakt het niet zoveel uit wat ik doe. Ik mag graag poetsen, ook bij een ander. Als kraamverzorgster vind ik het ook heerlijk om schoon te maken bij een ander gezin. Ik zet er graag muziek bij aan, dan heb ik lekker mijn momentje!”

Voor bij wie het inmiddels is gaan kriebelen om ook zelf de stofnesten te verwijderen, is het verstandig om volgens een plan van aanpak aan de slag te gaan.

Allereerst is het belangrijk om te zorgen voor een goede voorbereiding. Ontbijt goed, zorg dat je alle benodigdheden voor een grote schoonmaak in huis hebt en maak een overzicht van de dingen die je per kamer schoon wilt maken. Een opzet - mét tips en tricks:

Badkamer

Haal alle shampooflessen, spuitbussen en badmatten weg.

Spray een anti-kalkproduct in de wc-pot en op de douchekop, badkamertegels en de kranen en laat het 30 minuten intrekken en spoel het daarna af.

Maak vervolgens de douche, het bad, de wastafel, de tegels, de kastjes en de vloer schoon.

Slaapkamer

Zoek je kleding uit en berg alle kleding die je het komende seizoen niet zult dragen op.

Klop je matras en dekbed uit met een mattenklopper en hang je dekbed buiten.

Was het beddengoed en de gordijnen.

Stofzuig de vloer.

Dweil de vloer.

Woonkamer

Was de gordijnen en eventuele hoezen van de bank, kussens en tafelkleden.

Neem alles af met een vochtige doek en vergeet hierbij de hoeken en gaatjes niet.

Was de ramen.

Neem de kozijnen af.

Stofzuig de vloer.

Dweil de vloer.

Zet een bos verse bloemen op tafel voor het echte voorjaarsgevoel.

Keuken

Werk van binnen naar buiten.

Pak je laden en kastjes uit zodat je ze af kunt nemen met een vochtige doek en een beetje schoonmaakmiddel.

Bekijk kritisch welke spullen weg kunnen.

Neem daarna de tegels, kastjes, deuren en het aanrechtblad af.

Maak de koelkast vanbinnen schoon.

Maak ook het fornuis en de afzuigkap schoon.

Haal je vriezer leeg en stop bederfelijke etenswaren in een koeltas met koelelementen.

Laat de vriezer ontdooien en haal alle plankjes en laatjes eruit. Maak een mengsel van half azijn en half water. Dit verwijdert niet alleen geuren, maar ook bacteriën. Neem eerst alle onderdelen afzonderlijk af, om vervolgens de binnenkant van de vriezer schoon te maken.

Reinig je magnetron door er een bak met een liter water en wat schijfjes citroen in te zetten en hem vijf minuten op de hoogste stand te laten draaien. Verwijder daarna het achtergebleven vuil met een doekje.

Maak de oven schoon door een papje van twee eetlepels baking soda en twee tot vier eetlepels water op de binnenkant te smeren. Laat het dertig minuten intrekken en maak het daarna schoon met een doekje en een schuursponsje.

Reinig de binnenkant van je waterkoker door er een flinke scheut azijn in te gieten, samen met een liter water. Doe het raam open om de keuken door te laten luchten en zet vervolgens de waterkoker aan. Laat het geheel een halfuur staan nadat het gekookt heeft. Schenk het water weg en schrob de binnenkant van de waterkoker met een afwasborstel schoon, zodat je alle kalk verwijdert. Vergeet tenslotte niet om de waterkoker een paar keer om te spoelen.

Kijk voor meer tips op

www.blog.helpling.nl/voorjaarsschoonmaak.

Duurzame schoonmaak

Aan veel schoonmaakmiddelen zijn chemicaliën toegevoegd, die niet goed zijn voor de gezondheid en het milieu. Een aantal tips voor als je duurzamer wilt schoonmaken:

Vermijd aggressieve schoonmaakmiddelen en koop een biologische variant van de merken Klok Eco en Ecover.

Gebruik natuurlijke zuren zoals citroen en azijn in plaats van bijtende ontkalkers. Deze zijn erg schadelijk voor het milieu.

Houd je aan de dosering die op het etiket vermeld staat. Vaak wordt er teveel schoonmaakmiddel gebruikt, wat zorgt voor streepvorming en plakkerigheid.

Gebruik microvezeldoekjes. Ze gaan tot wel 600 wasbeurten mee en je kunt er met weinig schoonmaakmiddel mee schoonmaken.

Scheid je afval goed.