Bij goed weer kunnen de bewoners van de zogenoemde ABC-eilanden Venezuela zien liggen. Aruba, Bonaire en Curaçao liggen enkele tientallen kilometers ten noord-westen van het land. Aruba en Curaçao vormen samen met Nederland en Sint Maarten het Koninkrijk der Nederlanden; Bonaire is net zoals Sint Eustatius en Saba een van de bijzondere gemeenten die Nederland kent.

Wat is er aan de hand in het grootste buurland, aan de overzijde van de Atlantische Oceaan? „De Nederlandse eilanden zijn zeker blootgesteld aan de schokgolven die er door de crisis in Venezuela ontstaan”, zegt Ivan Briscoe van de International Crisis Group (ICG).

Het regime van president Nicolas Maduro wankelt. Vorige week riep oppositieleider Juan Guaido zich uit tot interim-president. De Verenigde Staten en verschillende Zuid-Amerikaanse landen erkenden hem meteen als de wettige gezaghebber.

Ook Nederland is, samen met andere Europese landen, bereid Guaido te erkennen. De landen hebben Maduro een ultimatum gesteld: uiterlijk zondag moeten er verkiezingen uitgeroepen zijn.

„De belangrijkste consequentie voor de Nederlandse eilanden kan massale migratie zijn”, zegt Briscoe vanuit de Colombiaanse hoofdstad Bogota, waar hij sinds 2016 programmadirecteur Latijns-Amerika en Cariben bij ICG is. „Er zijn alleen al naar Colombia al meer dan een miljoen mensen gevlucht, vanwege de economische situatie. Die stroom kan nog veel groter worden.”

Los van de migrantenkwestie ziet Briscoe voor het Koninkrijk geen specifieke dreigingen. Wel ziet hij voor Europa een belangrijke rol weggelegd.

„Europese landen hebben een sterke diplomatieke vertegenwoordiging en er zijn belangrijke economische verbindingen met Venezuela.” Volgens hem zal Europa een belangrijke rol spelen in een eventuele diplomatieke oplossing van het conflict.

Briscoe stelt dat als er in de komende dagen geen verandering plaatsvindt of concessies worden gedaan door het regime, Europa zijn dreigement zal moeten uitvoeren. Na erkenning van Guaido zullen er dan waarschijnlijk ook tegoeden van de regering-Maduro worden bevroren, denkt hij. „De vraag is natuurlijk welke reactie daarop volgt.”

Sympathie

Hoe hij de positie van Maduro op dit moment inschat? „Ik denk dat het regime angstig en bezorgd is. De grote druk en het feit dat het tij internationaal zó gekeerd is en veel landen overgaan tot erkenning van Guaido, zal een schok geweest zijn.”

Hoewel de legertop vooralsnog trouw blijft aan Maduro, is er volgens Briscoe in de lagere rangen zeker sympathie voor Guaido. „Die militairen hebben geleden onder de misère: de lonen zijn gedecimeerd en de mogelijkheid om voedsel te kopen is verslechterd, terwijl het instituut waarvoor zij werken meer macht heeft dan ooit. Dat kan tot rebellie leiden.”

De onderzoeker wijst op een aantal onzekere factoren. „We weten niet welke garanties China en Rusland aan Maduro hebben gegeven. En we weten niet wat zich op dit moment in de militaire kazernes afspeelt.”

Welke kant het leger uiteindelijk opgaat, zal waarschijnlijk beslissend zijn. Guaido probeert het leger intussen te overtuigen hem te steunen, door hen onder meer amnestie te beloven.

Kampen

„Ook is er nog de mogelijkheid dat het leger door interne verdeeldheid in twee kampen uiteenvalt. Daardoor kan Venezuela ook geografisch verdeeld raken.”

De onderzoeker vreest voor het scenario waarin de patstelling voortduurt. Als Maduro in het zadel blijft en de internationale gemeenschap de sancties in stand houdt, zal de situatie volgens hem erger zijn dan voor de crisis van de laatste weken.

Hij voorziet in dat geval een grote toename van de vluchtelingenstroom en een economische ramp. Maar ook als er wel een machtsverschuiving plaatsvindt, zijn er ernstige risico’s: „De kans op een chaotische en gewelddadige disintegratie is groot.”