Je raakt de tel al snel kwijt. Zoveel auto’s en personenbusjes met een Oekraïens nummerbord staan er op een parkeerplaats van een transportbedrijf in het Noord-Litouwse stadje Siauliai. Tot in de berm aan toe. Bij de ingang van het bedrijf is het beeld niet anders. Een voor een druppelen Oekraïners naar binnen. Ze komen voor werk en een hoger salaris dan in eigen land, leggen ze uit. Er zit geen Litouwer tussen. Hooguit een Wit-Rus.

De Oekraïners vullen als vrachtwagenchauffeurs de gaten op van Litouwers die zijn vertrokken naar het buitenland. Want Siauliai, de vierde stad van het land, loopt leeg. En niet zo’n beetje ook. In 1992 telde de stad 149.600 inwoners. Momenteel zijn dat er volgens de gemeente 108.400, inclusief de zesduizend Oekraïners die er (tijdelijk) wonen en werken.

Deze daling is typerend voor heel Litouwen. Het aantal inwoners lag in 1989 op 3,6 miljoen. Hiervan zijn er begin dit jaar 2,8 miljoen over als gevolg van emigratie en doordat er meer Litouwers overlijden dan er worden geboren. Een demografisch drama waar ook andere voormalige Sovjetlanden als Oekraïne, Moldavië, Estland en Letland mee kampen.

Levendig, zo omschrijft Gintare Pociute-Sereikie (34) in een koffiebar in de hoofdstad Vilnius, het Siauliai van eind jaren tachtig. Met een theater, zeker drie bioscopen, fabrieken en een bruisende universiteit. Ze is geboren en getogen in Siauliai en doet onderzoek naar de stedelijke krimp van haar stad.

De eerste klap kwam toen na de Litouwse onafhankelijkheid in 1990 het communisme plaatsmaakte voor het kapitalisme. Fabrieken sloten en de arbeiders stonden op straat, vertelt ze. Toen kwam de tweede dreun: de economische crisis van 2008-2009. Dat leidde tot een uittocht. En niet alleen in Siauliai. In 2010 vertrokken 83.200 Litouwers voor studie, werk met een beter salaris en persoonlijke redenen naar het buitenland. Met het EU-lidmaatschap, verkregen in 2004, lag de weg naar andere lidstaten als Groot-Brittannië en Duitsland geheel open. Na 2010 verlieten elk jaar 36.000 tot 54.000 mensen het land. Mede aangespoord door geëmigreerde familieleden en vrienden pakten ook zij hun spullen.

Dit laat sporen na in Siauliai. De plaatselijke universiteit heeft steeds minder te bieden, doordat het aantal faculteiten terugloopt wegens een gebrek aan studenten. Ook de hoeveelheid scholen neemt volgens Pociute-Sereikie af: 45 in 2003 tegenover 36 vorig jaar. In huizen brandt ’s avonds gedeeltelijk licht, omdat een persoon is achtergebleven en de rest van het gezin is vertrokken, zegt ze.

De leegloop drukt op Siauliai, en op Litouwen. Wie betaalt de pensioenen, terwijl de bevolking ouder wordt? Wie betaalt voor de gezondheidszorg? Wat als de leraren over tien jaar met pensioen gaan en de opvolgers niet klaar staan? Daarom zijn in Siauliai de zesduizend Oekraïense arbeidsmigranten, naast vrachtwagenchauffeurs ook bouwvakkers, meer dan welkom. Want zij dragen belasting af, huren woningen en spekken de lokale economie met hun bezoek aan het café en winkels. Met dank aan de arbeidsmigranten heeft de bevolkingscurve in Siauliai de weg omhoog gevonden.

Zij zijn een van de oplossingen om het emigratieprobleem het hoofd te bieden, blijkt uit de woorden van viceburgemeester Domas Griskevicius (33) in het stadhuis. „Misschien blijven enkelen en komen hun familie en vrienden daarna. Je hoort nu Oekraïens en Russisch op straat. Dat was drie jaar geleden ondenkbaar. We staan klaar om hen te integreren in Siauliai.”

Verder heeft hij zijn hoop gevestigd op Siauliai als een vrije economische zone waar bedrijven belastingvoordelen krijgen. De landelijke overheid heeft programma’s opgesteld om geëmigreerde Litouwers warm te maken voor een enkeltje Litouwen. Maar bovenal, de economische crisis is voorbij. Dat moet werk en een hoger salaris opleveren, waardoor Litouwers kunnen remigreren.

Griskevicius en Pociute-Sereikie zien zelfs een trend van terugkeerders. Justina Grigiene (30) koos voor die weg. Het gejaagde leven in Londen met oppervlakkige contacten en het gebrek aan uitdagingen op Malta deden haar inzien dat een bestaan in Siauliai niet zo slecht is, zegt Grigiene in een café, terwijl ze met zwangerschapsverlof is. Via een banenmarkt van de gemeente vond ze werk bij een Engelstalig telecommunicatiebedrijf.

Ze vertelt met een glimlach om haar mond over haar nieuwe leven. Want de wereld in Siauliai is minder competitief, ze heeft vrienden, werkt met jonge mensen en hoeft niet op de bus te wachten die niet komt. „In Londen had ik nooit mijn kind kunnen opvoeden. De kwaliteit van het leven is hier beter.”

Siauliai kan zich beter aanpassen aan de huidige situatie dan zich ertegen verzetten, raadt onderzoekster Pociute-Sereikie haar stad aan. „Het is niet slecht als er mensen vertrekken. Het is niet slecht als je klein bent. Je moet je erop instellen. Je moet er niet verdrietig over zijn of erover klagen. Een kleine stad kan voordelen opleveren.”

Dit is het tweede deel in een serie artikelen over Litouwen. Vrijdag deel 3: rol van de NAVO.