Dmitri Lisjtsjenko loopt langs het gemeentehuis van Visaginas. Ze leven daar nog in de Sovjet-Unie, knikt hij die kant op. „E-mails beantwoorden ze niet.” Het Litouwse Visaginas, in het noordoosten van het land, is een jonge stad uit 1975, gebouwd voor Sovjetarbeiders die in de nieuwe kerncentrale kwamen te werken. Visaginas is zo ingericht dat je te voet in tien minuten overal kunt zijn.

Lisjtsjenko (28) beschouwt zichzelf als Russisch. Maar met zijn Litouwse EU-paspoort reist hij eenvoudig de wereld rond. Zijn hart kiest voor Rusland, maar zijn verstand zegt wat anders.

Hij noemt Visaginas niet Russisch, al zullen de Litouwers dat wel zo zien, glimlacht Lisjtsjenko. De stad is een mix van culturen uit de Sovjet-Unie, legt hij uit tijdens zijn stadsrondleiding. De oorspronkelijke bewoners, van boven de veertig, hebben een andere levensstijl dan de Litouwers die in de EU opgroeien. Ze hebben de communistische genen nog in zich, verklaart Lisjtsjenko, en hebben weinig op met homoseksualiteit, kosmopolitisme en de Engelse taal.

Schroothoop

Het communisme zelf ligt op de schroothoop. Nadat Litouwen zich in maart 1990 afscheidde van de Sovjet-Unie kwam er een andere wereld voor in de plaats. Het land werd lid van de Europese Unie en de NAVO. De antenne staat niet meer afgesteld op Moskou, maar op de westerse hoofdsteden Brussel en Washington. Accepteren de 18.500 inwoners van Visaginas, van wie ruim 52 procent etnische Russen, deze nieuwe verhoudingen?

De EU heeft zet de toon in de stad. Nu zie je in Visaginas, en in de rest van het land, borden met de vlag van de Europese Unie. Ze staan in Visaginas bij culturele centra, naast een openbaar toilet bij het meer en bij een speeltuin, alle gefinancierd met Europees geld. De verouderde kerncentrale, banenmotor van de stad, sloot in 2009. Dat was een voorwaarde om toe te kunnen treden tot de EU.

De bevolking roerde zich amper. Ongeveer vijftig mensen verzetten zich tegen de sluiting van de centrale, herinnert Lisjtsjenko zich. „Het zit niet in de Slavische volksaard om in opstand te komen tegen de overheid. In onze cultuur zeg je niets. Je kijkt televisie, je drinkt alcohol en zit thuis.” Slaven volgen de overheid, wil Lisjtsjenko zeggen. Dit keer is dat Litouwen, aan het handje van de EU.

Een ander voorbeeld van Lisjtsjenko: niemand ging in 2014 de straat op met pro-Russische vlaggen om aansluiting te eisen bij Rusland toen Moskou het Oekraïense schiereiland de Krim annexeerde.

Litouwen kent minder etnische Russen dan de andere Baltische landen Estland en Letland. Acht procent van de bevolking is Russisch, vertelt Boguslavas Gruzevskis (56) van het Litouws Sociaal Onderzoekscentrum in de hoofdstad Vilnius. Ten tijde van de Sovjet-Unie verhuisden ze minder massaal deze kant op, omdat Litouwen voor de industrie de eigen bevolking inzette, legt hij uit. Degenen die zich niet thuis voelden in het onafhankelijke Litouwen vertrokken naar Rusland. „Uit angst voor Litouws nationalisme.”

In Visaginas roken Igor Juris (36) en Dmitri Podobed (26) buiten een sigaret naast de ingang van winkelcentrum Domino. Aan de overkant komt een nieuw filiaal van de Lidl, de Duitse supermarkt. Juris noemt zichzelf stalinist en prijst de industrialisatie onder de vroegere Sovjetleider. En die doden onder Stalins regime? De aantallen worden overdreven, zegt hij. En zo ging dat nu eenmaal in die tijd. Net als de moordpartijen tijdens godsdienstoorlogen, vergelijkt hij luchtig.

Ideaal

Hij is stalinist, maar Litouwen als onderdeel van Rusland kan Juris niet bekoren. Poetin laat zijn oren hangen naar Russische oligarchen, luidt zijn argument. De EU is hem te afhankelijk van de Verenigde Staten en te kapitalistisch, en de NAVO te agressief. Een onafhankelijk socialistisch Litouwen heeft zijn voorkeur. De Sovjet-Unie was ideaal geweest.

Hij beseft dat terugkeer naar de Sovjet-Unie er niet inzit. „Litouwen is al te Europees geworden, zeker de jonge generatie.”

Dit is het eerste deel in een serie artikelen over Litouwen. Donderdag deel 2: massale emigratie.