Stamboomonderzoek is populair, en niet alleen onder gepensioneerden. Tegenwoordig hoef je geen stoffig archief meer in. Internet weet veel, ook over ons voorgeslacht. Een leuke uitdaging: online op zoek gaan naar je verste voorvader.
Omdat mijn stamboom in mannelijke lijn al door een achterneef is nageplozen, besluit ik me te richten op mijn moeders voorouders. Daar weet ik bar weinig van, behalve dat overgrootvader Bastiaan van Es scheepssloper was in Hendrik-Ido-Ambacht en dat hij tijdens zijn werk is verongelukt. Via mijn betovergrootmoeder zou ik afstammen van de hugenoten.
De zoektocht naar mijn verste voorvader is een flinke puzzel, waarbij ik gebruikmaak van diverse genealogiesites, tal van online doorzoekbare stambomen en bovenal: Google.
1900 tot heden
Vanwege privacywetgeving is er op genealogiewebsites weinig recente informatie te vinden, al tref ik op MyHeritage.nl wel gegevens aan over mijn in 2001 overleden oma. Verwonderlijk is dat niet: het Israëlische onlineplatform telt maar liefst 35 miljoen stambomen. MyHeritage, opgericht in 2003, is in 42 talen beschikbaar en heeft 80 miljoen gebruikers wereldwijd.
Interessant wordt het vanaf de generatie van mijn overgrootouders. Privacy speelt geen rol meer, de gegevens zijn compleet: geboorte- en sterfdatum met bijbehorende plaatsnamen, datums van doop, ondertrouw en huwelijk, inschrijvingen in burgerlijke en kerkelijke registers, vaak ook het uitgeoefende beroep en de oorzaak van overlijden. MyHeritage weet te melden dat mijn overgrootvader in maart 1946 in Rotterdam is overleden na een ongeval. Dat is correct. Als ik me op de site registreer, krijg ik toegang tot meer informatie. Foto’s tonen de grafstenen van mijn overgrootouders op de begraafplaats van Hendrik-Ido-Ambacht.
Voor 1900
Nu ik een aanknopingspunt heb, duik ik verder in het verleden. Vanaf mijn overgrootvader volg ik de mannelijke lijn, zo ver mogelijk terug. Erg behulpzaam is de website genealogieonline.nl, waarop 6000 gebruikers gegevens hebben gepubliceerd over 47 miljoen voorouders.
Bij betovergrootmoeder Poirot, geboren in 1877, maak ik een uitstapje naar de vrouwelijke lijn. De Poirots zijn de veronderstelde hugenoten in mijn familie. Maar wat blijkt? Mijn oudovergrootvader Blaise Maurice Poirot was een Franse militair uit Parijs, rooms-katholiek gedoopt op 4 september 1765 in de Église Saint-Germain-l’Auxerrois pal tegenover het Louvre. Hij was schrijver van de commandant in Gorinchem.
Wie had dat gedacht: de paap zit letterlijk in mijn hart – nu ja, in mijn genen. Blaise Maurice trouwde een hervormd meisje uit Gorinchem, Elisabeth Catharina Cornelia Anna van Bergh Eyck. Haar vader en broers waren planter in West-Indië, lees ik. Ai; de slavernij was nog niet afgeschaft. Rond 1802 verhuist het gezin Poirot naar de Heerlijkheid Poederoijen, teloorgaand bezit van achterneef Swaen.
De vrouwelijke lijn lijkt op te houden bij Elisabeths grootmoeder Curina Victoria van Bergh Eyck-van Burmania, negen generaties voor mij. Maar een beetje genealoog is niet voor één gat te vangen. Wat helpt is variëren op de spelling van een naam. In een andere stamboom tref ik dezelfde Curina aan als Cunera, nazaat van Gemme van Burmania, een Friese edelman die in 1555 weigerde te knielen voor de Spaanse koning Filips II. Een standbeeld in Ferwerd toont mijn verre voorvader als een rijzige man, vergezeld door een ranke hazewindhond.
Voor 1600
Terug naar de mannelijke tak, het geslacht Van Es(ch), eerder Van (den/der) Nes(se). Via Ridderkerk, IJsselmonde en Charlois leidt het spoor van mijn familie terug naar Rijsoord, waar mijn voorvaders in de zestiende eeuw grond en een hoeve bezaten op het schiereiland De Nes. Op die plek, aan de A16, staat anno 2018 een gelijknamig zorgcentrum. Rond 1380 wordt de eerste voorvader geboren die de naam Van der Nesse zal dragen. Daarvoor heet het geslacht Van Leyden.
Voor 1300
De allerverste voorvader die ik online kan traceren is Philip van Leiden, geboren rond 1220, 24 generaties terug. Ik ben aangeland in de hoge middeleeuwen, de tijd van de kruistochten. Niet gering, maar toch is het frustrerend dat internet me hier in de steek laat. Wie was Philip, wie waren zijn ouders? Zelfs Google weet het niet, en dat wil wat zeggen.
Hoe verder terug in het verleden, hoe groter de kans dat het stamboomonderzoek rammelt. Voor zover ik online kan nagaan, stam ik af van scheepsslopers, landbouwers, handelaren, militairen en hier en daar een jonkvrouw, edelman, schout of burgemeester. Als leek die grasduint in het werk van andere amateurs, houd ik een slag om de arm. Misschien zijn die adellijke types mijn stamboom ingefietst door hobbyisten op zoek naar een familiewapen. Ach, als een van mijn voorouders een simpele ziel was in plaats van een voorname plantage-eigenaar in de West, dan is dat ook weer een geruststellende gedachte.
DNA-analyse en privacy
Het voortschrijden van de technologie heeft het stamboomonderzoek veranderd. Genealogiereuzen zoals Ancestry en MyHeritage bieden voor een habbekrats een DNA-test aan die „verrassende ontdekkingen over uw afkomst en etniciteit” belooft. Stuur uw eigenste DNA op naar deze bedrijven en „uw unieke erfgoed” wordt blootgelegd, u ontdekt de „geografische regionen” waar u vandaan komt en bovendien vindt u „nieuwe verwanten waarvan u het bestaan nooit kende” – het slechte Nederlands zij MyHeritage vergeven. De filosofie achter dit genealogisch DNA-onderzoek wordt in beter Nederlands verwoord door Ancestry: „Wanneer u meer weet over wie u bent, kan dit u helpen uw toekomst beter vorm te geven.” Ik ken mijn afkomst, dus ik ben. Zoiets.
Ook Ancestry maakt reclame met slogans zoals: „Kom in contact met verwanten waarvan u niet wist dat u ze had”. De vraag is natuurlijk of je dat überhaupt wilt. Maar zo ja, dan is er nog een prangender kwestie: hoe veilig zijn je gegevens? Uiteraard voorzien Ancestry en MyHeritage in uitvoerige privacyverklaringen en een woud aan privacyinstellingen die de gebruiker een gevoel van controle moeten geven. Ook als je vertrouwt op de nobele bedoelingen van dit soort bedrijven, is er reden je achter de oren te krabben. Het gaat om grote, internationale onlineplatforms, en daar wil een omvangrijk datalek nog weleens voorkomen. In juni van dit jaar overkwam dat miljoenen gebruikers van MyHeritage. Weliswaar betrof het slechts e-mailadressen en wachtwoorden, geen DNA-gegevens, maar toch. Is er iets persoonlijker dan ons DNA?
Uw verslaggever heeft de verleiding weerstaan om voor een paar tientjes een DNA-kit te bestellen en is voorshands in het ongewisse over zijn etnische afkomst.
Toch het archief in
Wie na het speuren op genealogiewebsites en in gedigitaliseerde archieven de smaak te pakken heeft gekregen, kan alsnog een ouderwets archief bezoeken. Een trits geboorte- en sterfjaren is aardig, maar de geschiedenis gaat pas echt voor je leven als je meer te weten komt over je voorouders. Als je ontdekt waar ze woonden en werkten, en dat het voorvaderlijk huis uit de zeventiende eeuw met die fraaie Dordtse renaissancegevel er nog altijd is; droevigerwijs niet meer in de familie.
Archiefonderzoek kan bijzondere verrassingen opleveren. Er bestaat dan ook een succesvol tv-programma dat hierom draait: Verborgen verleden. In het programma ontdekt een blonde Amsterdamse acteur dat hij Indisch bloed heeft én dat hij via een buitenechtelijke zoon van Frederik Hendrik afstamt van de Vaders des Vaderlands. Niet altijd is de familiegeschiedenis even glorieus. Een gevierd cabaretier stuit in de lijn der geslachten op een ter dood veroordeelde. Een bekend parlementair journaliste blijkt af te stammen van een Spaanse inquisiteur en van een man die de bak in moest omdat hij handelde in postkaarten met daarop dames in strakke maillots.
Vroeger was niet alles beter. Armoede en ellende waren het deel van veel van onze voorouders. Dat gold zeker als zij Joods waren, of om andere redenen in de verdrukking zaten.
Handige websites voor stamboomonderzoek
ancestry.com
cbg.nl
familysearch.org
gahetna.nl
genealogieonline.nl
geni.com
gw.geneanet.org
myheritage.nl
online-begraafplaatsen.nl
openarch.nl
stamboomzoeker.nl
wiewaswie.nl
