Actieve leeshouding is medicijn tegen vluchtigheid
Lezen is inderdaad een goede zaak, maar het is niet om het even wat je leest en hoe je leest, vult Hans Alderliesten aan.
Steven Middelkoop schrijft dat lezen een goede zaak is: het vergroot je wereld en mentale slagkracht (RD 27-7). Spurgeon zal dat met hem eens zijn geweest. De bekende baptistenprediker uit Londen stelde dat het een goede zaak is om „inspirerende boeken te lezen die de geest verlichten.” Ongetwijfeld zal hij daarmee ook gedoeld hebben op de Schrift zelf.
Toch valt er nog wel wat op het artikel van Middelkoop af te dingen, of beter: aan te vullen. Het maakt namelijk uit wát je leest en hóé je leest. Over het eerste zullen we het snel eens zijn: een ‘serieus’ boek is te prefereren boven een deeltje uit de boeketreeks, een magazine uit de gereformeerde gezindte boven een glamourtijdschrift. Wat een zegen is het dat er veel goede lectuur voorhanden is. Zo las ik zelf het onlangs uitgekomen boek ”Het napalmmeisje” van Phan Thi Kim Phuc. Daarin vertelt zij hoe ze in een bombardement in Vietnam in 1972, waarbij ze ernstig gewond raakte, Gods hand is gaan zien – aangrijpend en leerzaam.
Samen lezen
Het is niet om het even wat je leest. Niet alle lectuur is even opbouwend. Een roman lezen is iets anders dan ”De stad van God” tot je nemen, het magnum opus van kerkvader Augustinus. Dat laatste zou je beter bestuderen kunnen noemen. Het is van belang te beseffen dát en wát je leest: verstaat gij, wat gij leest? Het kan gebeuren dat je gedachteloos bladzijden afwerkt of dat de gelezen stof maar moeilijk tot je doordringt. Dat kan met concentratie te maken hebben, niet altijd dringt de essentie tot je door. Een bekend probleem: ook de kamerheer uit Ethiopië (Handelingen 8) had er last van.
Samen lezen helpt. Zet een leeskring op waarin je elkaar bevraagt en uitdaagt. Ook het maken van aantekeningen kan helpen om het gelezene beter te onthouden. Geconcentreerd lezen is een hele kunst, daar heeft Middelkoop volkomen gelijk in, weg met de smartphone tijdens het lezen!
Offensief lezen
Daarnaast is het hóé van lezen van belang. De Amerikaanse schrijver Gordon MacDonald wijst op het verschil tussen defensief en offensief lezen. Bij defensief lezen lees je vooral wat je moet lezen of wat je (toevallig) tegenkomt. Ik zou het een reactieve leeshouding noemen. Er valt een tijdschrift op de mat, je pakt het en je leest wat erin staat. Het leesvoer krijg je aangereikt en de onderwerpen kies je niet zelf.
Bij offensief lezen bepaal je zelf wat je leest. Stel je voor dat je je wilt verdiepen in het probleem van het lijden, dan zoek je geschikte literatuur. Ik hoop dat je uitkomt bij Corrie ten Boom (”Vertrouw op God”), Tim Keller (”Walking with God through Pain and Suffering”) of Thomas Boston (”Het kromme in het levenslot”). Vanuit een latente leeshonger stort je jezelf op deze literatuur. Het is een actieve leeshouding.
Omdat er sprake is van grote betrokkenheid en motivatie, zul je bij offensief lezen meer leesvrucht ervaren. Daarmee rust je jezelf toe en sorteer je voor op het moment in je leven waarop je de inhoud nodig hebt. Dat geldt ten aanzien van maatschappelijke onderwerpen zoals duurzaamheid, maar ook ten aanzien van persoonlijke onderwerpen als rouw. Als het aan de orde is, kun je teruggrijpen op wat je gelezen hebt. Bovendien laat je jezelf minder meeslepen door wat de massa goede lectuur acht. In feite ben je bezig met meningsvorming en het verzamelen van ‘denkgereedschap’– een slimme manier om oppervlakkigheid weerstand te bieden. Niet lezen in de luie stoel dus. Dit is wroeten, graven, herkauwen; een proces waarbij actieve inzet vereist is.
Hijgerigheid
De actieve leeshouding is een medicijn tegen hijgerigheid en vluchtigheid. Niet klakkeloos lezen wat je aantreft op scherm of deurmat, maar je bewust verdiepen in goede lectuur en goede onderwerpen die, zoals Spurgeon stelde, de geest verlichten.
Zal ik het concretiseren? Lees liever een boek over de geschiedenis van Jozef (”Vruchtbaar door verdrukking” van dr. Klaassen), in plaats van hapsnap meditaties in de kerkbode. Laat je niet verleiden door de bestsellerlijst van christelijke boeken, maar pak een klassieker, zoals de ”Institutie” van Calvijn. Ga daar het komende jaar mee aan de slag. Stop met lezen op de smartphone – dat is geen lezen, dat is scannen.
Nog een boekentip? Volgens mij hebben wij een bibliotheek aan goede boeken in huis – de Bijbel, het Boek dat ons echt wijs maakt.
De auteur werkt als senior adviseur bij een kennisinstituut. Deze zomer verscheen zijn boek ”Grote denkers over kleine dingen”.
