De chemotherapie die ik kreeg, paclitaxel, wordt gemaakt van taxus, wat geldt voor ongeveer de helft van alle chemotherapieën. Medicatie uit de natuur dus.

Begin jaren zeventig van de vorige eeuw werd ontdekt dat uit de schors van de taxus brevifolia een medicijn tegen kanker kon worden gemaakt. Deze boom is vrij zeldzaam en komt alleen voor in bepaalde streken in Noord-Amerika. Voor de behandeling van één patiënt moesten zeker drie, vaak oude bomen worden ontschorst, waarna ze afstierven. Na een tijdje werd duidelijk dat deze boomsoort steeds zeldzamer werd en er een andere oplossing gevonden moest worden.

Het alternatief bleek dicht bij huis te liggen. Na het nodige onderzoek ontdekten wetenschappers dat uit de veelvuldig in Europa voorkomende taxus baccata de stof baccatine gewonnen kon worden. Deze stof kan na een chemische bewerking worden omgezet in een bestanddeel voor de chemokuur die bekendstaat onder de namen taxol, paclitaxel en yewtaxan. Later bleek dat uit de stof baccatine ook andere medicijnen gemaakt kunnen worden, bekend onder de namen docetaxel en taxotere.

Het is niet zo raar dat de taxus kan helpen in de bestrijding van kanker, want de naalden en pitten van deze boom zijn extreem giftig voor mensen en dieren.

Het interessante van de stof baccatine is dat die gewonnen wordt uit de jonge naalden van de taxus. De bomen kunnen dus gewoon doorgroeien. Ook interessant is dat deze bomen overal in Nederland voorkomen. De taxushagen, herkenbaar aan de rode besjes, staan in tuinen, langs wegen en langs sportvelden. De eigenaren hiervan kunnen dus bijdragen aan de productie van een belangrijke grondstof voor medicatie tegen kanker. En dat gebeurt inmiddels ook op grote schaal.

Enkele jaren geleden is de stichting Taxus voor Hoop begonnen met de landelijke actie ”Snoeihard tegen kanker”. Een vergelijkbare stichting is Vergroot de hoop, met als ondertitel ”en verklein de kanker”. Ieder jaar kunnen mensen van 15 juni tot 31 augustus hun taxussnoeisel inleveren in speciale bakken op gemeentewerven of bij aangesloten hoveniers en tuincentra, waarna dit snoeisel gebruikt wordt voor medicijnen. Alleen in deze periode is de concentratie baccatine groot genoeg om voor het medicijn tegen kanker gebruikt te kunnen worden.

Voor wie een taxus baccata in de tuin heeft staan en wil meedoen met de actie, is het volgende van belang. Alleen het snoeisel van jonge taxusscheuten kan worden gebruikt, in stukken van maximaal 30 centimeter. Oudere takken kunnen dus gewoon bij het andere snoeiafval op de composthoop. Ook is het belangrijk dat het snoeisel zo schoon mogelijk is. Als het snoeisel is vermengd met gras, grond of andere takken, is het waardeloos voor medicijnen.

De betrokken stichtingen adviseren dan ook om het snoeisel op te vangen op een doek of zeil. Op de website http://taxusvoorhoop.nl/inzamelpunten is per gemeente te vinden waar mensen hun taxussnoeisel kunnen inleveren. Mocht er in een gemeente nog geen inleverplaats zijn, dan hebben mensen nu nog een maand de tijd om deze aan te vragen bij die gemeente.

Het snoeisel van een taxushaag van 50 meter, ofwel 1 kubieke meter, levert 18 gram werkzame stof op, wat voldoende baccatine is voor één chemotherapiebehandeling. Dat verklaart ook waarom chemotherapie zo duur is. Je kunt ook stellen: het laat zien hoe kostbaar en waardevol taxushagen zijn.

Het is hoopvol dat er alleen al in Nederland genoeg taxushagen staan om zo’n 1,2 miljoen kilo snoeisel per jaar te kunnen inleveren. Daarvan kunnen ongeveer 10.000 chemokuren worden geproduceerd.

Ik vond het heel bijzonder om te ontdekken dat de kuren die ik kreeg misschien wel door mensen uit mijn eigen woonplaats bij elkaar zijn geknipt. Het is een mooie en concrete activiteit om als buurt, sportvereniging of kerk op te pakken. Zo kunnen we een bijdrage leveren aan de bestrijding van kanker.

Dr. Martine Vonk werkt als lector ethiek en technologie bij Saxion. Reageren? rubriekforum@refdag.nl