Van Vuuren (1968) woont in Kootwijkerbroek, in de buurt van het gebouw van de John Bunyanstichting. Voor die stichting bewerkte hij de drie bekende boeken van de Engelse prediker John Bunyan: ”De Christenreis”, ”De Christinnereis” en ”De Heilige Oorlog”.

„Het kwam op mijn pad”, vertelt de docent godsdienst aan het Hoornbeeck College. „Ik had meegewerkt aan enkele dagboeken voor de jeugd. Toen kwam A. van de Braak van de Bunyanstichting bij me met de vraag of ik de ”De Christenreis” opnieuw wilde vertellen. Dat heb ik uiteindelijk gedaan. Die uitgave verscheen in 2010. Daarna volgde ”De Christinnereis” in 2013 en dit jaar ”De Heilige Oorlog”. Ik heb er geen spijt van gehad.”

Wat spreekt u aan in Bunyan?

„Tot die tijd had ik niets bijzonders met John Bunyan, maar ik ben hem gaandeweg steeds meer gaan waarderen. Hij had een bijzonder inzicht in de Schrift en in het zielenleven van een mens. Dat komt in zijn boeken tot uiting. Ze zijn Schriftuurlijk door de vele Bijbelplaatsen die hij vermeldt en bevindelijk door de toepassing ervan op het hart. ”De Heilige Oorlog” is een rijpe vrucht van het werk van een man die door het geloof geoefend en gelouterd was.

Wie weet, misschien komt het er nog eens van om naar Bedford te gaan, de plaats waar Bunyan gewoond heeft.”

Hoe kwam u aan de illustraties?

„De illustraties in ”De Heilige Oorlog” zijn van Adri Burghout, evenals in de vorige delen. Een aantal is in kleur, andere zijn zwart-wit. Hij heeft sommige afbeeldingen speciaal voor dit boek vervaardigd.

Een groot aantal illustraties gaat terug op situaties in de Bijbel. In het hoofdstuk waarin Immanuel zich aan Mensziel openbaart, is een illustratie opgenomen van Jozef die zich aan zijn broers bekendmaakt. Dat is niet zomaar gedaan. Bunyan maakte hier zelf een toespeling op. De afbeelding van de treurende inwoners van stad Mensziel is wel speciaal voor deze uitgave geschilderd.”

U deelde het boek in 52 hoofdstukken in. Waarom?

„Zo kan men het boek gemakkelijk –alleen of in gezinsverband– in één jaar tijd uitlezen. Hetzelfde had ik gedaan met ”De Christenreis” en ”De Christinnereis” en dat is de lezers goed bevallen.

In ”De Heilige Oorlog” heb ik wel iets extra’s gedaan. Elk hoofdstuk is verdeeld in zeven delen, waarboven steeds een Bijbeltekst staat. De meeste daarvan komen rechtstreeks uit het verhaal. Waar dat niet het geval was, heb ik zelf een passende tekst gezocht.

Net als in de andere delen, volgt aan het einde van elk hoofdstuk een uitleg. Die kan men bijvoorbeeld op zondag lezen. Voor de een zal de uitleg nodig zijn, een ander zal die overslaan. Ik heb er ook psalmen bijgezocht om te zingen.”

Hoe dicht ligt de uitgave bij de oorspronkelijke tekst van ”De Heilige Oorlog”?

„Ik heb geput uit twee Nederlandse, volledige vertalingen van ”De Heilige Oorlog”. Toen ik klaar was, heb ik aan de hand van de oorspronkelijke Engelse tekst gekeken of het verhaal klopte. Ik heb een aantal kritische meelezers gehad, onder wie mijn vrouw en mensen van de Bunyanstichting.

Het was een intensief project, waarmee ik ongeveer twee jaar bezig ben geweest. Maar dat is geen klacht hoor. Ik heb het werk met veel liefde gedaan en heb er zelf ook veel van geleerd.”

Welk gedeelte in ”De Heilige Oorlog” maakte het meeste indruk op u?

„Ik vond de hele inhoud leerzaam. Het boek gaat ten diepste over de strijd van El-Schaddaï (God de Vader) en Immanuel (God de Zoon) tegen Diabolus om Stad Mensziel. Het is een allegorie met een diepe geestelijke betekenis.

Een aantal gedeelten maakte meer indruk op me dan andere passages, zoals de diepe val die Stad Mensziel maakte door zich over te geven aan Diabolus. Mensziel is een bolwerk van vijandschap geworden. Toch is het zo niet gebleven, zo laat Bunyan meteen daarop weten. Mensziel zal verlost en hersteld worden. En dan is het alsof hij ons meeneemt in de vraag: Hoe is dat toch mogelijk? Heel teer wijst hij dan op de eeuwigheid. De Koning en Zijn Zoon hebben de val al lang voorzien. Zij hebben een eeuwig verbond gesloten om Mensziel te verlossen. En de Hoogste Schrijver, de Heilige Geest, zal dat verbond bekendmaken. Hier zien we iets van de oorsprong van het wonder van eenzijdige genade.

Ik was ook getroffen door de weg waarin Mensziel zich onvoorwaardelijk mocht overgeven en het moment dat Immanuel Zich in Zijn vergevende liefde bekendmaakte.”

Bekering kan worden geschematiseerd. Is dat gevaar in ”De Heilige Oorlog” aanwezig?

„Dat valt wel mee, denk ik. Zeker in dit boek. Het gaat hier immers in de eerste plaats om de strijd van El-Schaddaï en Immanuel tegen Diabolus om Mensziel te verlossen. In de beschrijving van Gods verlossend handelen is er wel sprake van een heilsorde. Die orde kunnen we op een Bijbelse wijze terugvinden in ”De Heilige Oorlog”. In de doorleving hiervan zien we dat belijden van schuld en strafwaardigheid voorafgaat aan de bekendmaking van de vergeving. Dat is een Bijbelse notie.

Zo ligt dat ook in ”De Christenreis” en ”De Christinnereis”. Na het schrijven van ”De Christenreis” heeft Bunyan overigens wel met het oog op het pastoraat opgemerkt dat de Heere Zijn volk onderscheiden leidt. Christen had een duidelijke en scherpe leiding. Niet ieder van Gods kinderen zal dat zo beleven. Bunyan heeft daarom ook ”De Christinnereis” geschreven. Christinne heeft een veel gelijkmatiger geloofsleven dan Christen. Maar in beide boeken komt een aantal essentiële zaken van het geestelijk leven aan de orde. Zo gaan beiden in door de enge poort en komen ze bij het kruis van Christus. Kennis van zonde en genade geldt voor iedere bekering.”

Gaat u nog meer boeken van Bunyan hervertellen?

„Ik weet het nog niet. Bunyan heeft nog wel meer geschreven, maar dat is –voor zover ik nu kan zien– minder geschikt voor een vertelling.”

John Bunyan

De Bunyanstichting werd in 1991 opgericht met als doelstelling het Evangelie te verspreiden door middel van het werk van de ketellapper uit Bedford. Het begon met de uitgave van een zwartwitposter van Bunyans pelgrim.

Nadat kunstschilder Albert Wessels de plaat in kleur geschilderd had, verschenen er van diens hand 73 afzonderlijke illustraties over ”De Christenreis”, Bunyans bekendste werk. Ds. P. Blok, toen predikant van de gereformeerde gemeente van Kootwijkerbroek, zorgde voor een meditatie bij elke plaat. De stichting heeft inmiddels een aantal boeken van Bunyan heruitgegeven.

John Bunyan (1628-1688) was een Engelse puriteinse prediker. Volgens de wet was preken echter voor iedereen verboden die niet was gewijd. Toen Bunyan in 1660 in het gehucht Lowe Samell wilde preken, werd hij gearresteerd en belandde hij in de gevangenis. De rechtszaak werd jaren uitgesteld. In 1666 kwam Bunyan enige tijd vrij, maar hij werd spoedig weer gearresteerd. Pas in 1672 kwam hij definitief vrij en kreeg hij een koninklijke volmacht om als prediker op te treden. Toch werd Bunyan in 1675 opnieuw opgesloten, dit keer voor een half jaar. Toen schreef hij een deel van zijn bekendste boek: ”The Pilgrims Progress”.

Het boek is in meer dan tweehonderd talen vertaald. Daarmee is ”The Pilgrims Progress” een van de meest vertaalde en verkochte boeken ter wereld. In Nederland verscheen het onder de titel ”De christenreis naar de eeuwigheid”, afgekort als ”De Christenreis”. Het boek behandelt in een allegorie het leven van een christen op aarde, op weg naar de hemel. In ”De Christenreis” komen veel typen voor, zoals Koppig, Meegaand, Helper, Wereld-wijs, Welbehagen, Uitlegger, Bang, Vertrouw-Niet, Hopende en Getrouwe. De namen spreken voor zich.

”De Christinnereis” is een vervolg op ”De Christenreis” en vertelt het verhaal van Christinne, de vrouw van Christen, die ook op reis gaat. Zij heeft een meer gelijkmatig geestelijk leven en kent minder hoogten en diepten dan haar man.

Een ander allegorisch boek waardoor Bunyan bekend geworden is, is ”De Heilige Oorlog”. Het beschrijft de oorlog van El Schaddaï en Diabolus om Stad Mensziel. Mensziel hoorde bij El-Schaddaï maar had zich laten verleiden om zich over te geven aan Diabolus. El-Schaddaï en Zijn Zoon Immanuel hebben besloten de stad te verlossen, waarna een vreselijke oorlog volgt. Pas als Immanuel Zelf komt om de stad te bevrijden, verliest Diabolus de strijd. Na de overgave komt het toch weer tot een opstand. Ook in dit werk spreken namen als Onbuigzaam, Vleselijk-gerust, Godsvreze, Geweten, Diabolisten, Twijfelaars en Bloedmannen voor zich.

Zie ook

„Voorbeelden uit werken Bunyan bruikbaar in preek”, Reformatorisch Dagblad (26-03-2018)