Er is geen ziekte of Allah heeft daar ook een genezing voor neergezonden, zo schijnt Mohammed eens te hebben gezegd. De uitspraak stempelt het leven van de islamitische genezer, oftewel soennadokter in Rotterdam-West. De man –witte djellaba, dito muts op, baard– maalt kruiden. Zijn zaak geurt naar het Marokkaanse mengsel ras el hanout, rayhaan (basilicum), saffraan en vele andere kruiden die zieken moeten genezen.

Met twee anderen runt de man de winkel. „Ik ben de enige soennadokter van Europa”, beweert hij. Hij betrekt zijn producten met name uit Marokko en zegt zelfs klanten te krijgen uit Frankrijk. Regelmatig klingelt de deurbel en stappen mensen binnen om kruiden of boeken over islamitische geneeswijzen aan te schaffen.

De verschillende kruiden helpen tegen een keur aan ziekten, legt de hij uit. Zo zegt de soennadokter kruiden te hebben die effectief zijn tegen beginnende kanker. Andere specerijen kunnen volgens hem iemand van zijn psychische klachten afhelpen. „Er komen mensen die stemmen horen. Ze zeggen dat de dokter niets voor hen kan doen. Ik schrijf dan kruiden en Koranrecitatie voor. Regelmatig maak ik mee dat een djinn –een boze geest, BP– daar direct op reageert.”

Tovenaar

Website en Facebookpagina geven een heldere inkijk in de (bovennatuurlijke) wereld van de man die zich genezer noemt. Onvruchtbaar? De zelfbenoemde dokter schrijft vruchtbaarheidsmix voor, een samenstelling van meer dan vijftien kruiden. De mix moet ingenomen worden met pure honing.

Zo nu en dan krijgen islamitische geneesheren die niet recht in de leer zouden zijn ervan langs in Facebookposts. „Deze sahir (tovenaar, BP) is gepakt omdat hij zwarte sihr (magie, BP) toepaste op een 3-jarig kind, daarbij gebruikte hij grote naalden die hij in de buik van de baby stak en die meer dan 15 dagen in het lichaam waren”, schreef hij op 4 augustus 2017.

Cultureel antropoloog en socioloog dr. Cor Hoffer promoveerde in 2000 op religieuze geneeswijzen onder moslims in Nederland en doet daar nog steeds onderzoek naar. De soennadokter beoefent volgens hem de zogenoemde profetische geneeskunde: teruggrijpen op wat de islam en de overleveringen van Mohammed (Hadith) zeggen over ziekte en genezing. „Dit type genezer is in opkomst. Vooral jongere, goedopgeleide moslims houden zich hiermee bezig. Hun kennis halen ze uit boeken en van websites. Ze proberen nauw aan te sluiten bij islamitische bronnen.”

In steden als Amsterdam en Rotterdam zijn tientallen soennadokters actief,

schat Hoffer. Ze doen globaal twee dingen: roqya sharia en hijama. Het eerste is

een vorm van gebedsgenezing, waarbij

de genezers Koranteksten gebruiken en soms zelfs over mensen heen blazen.

Het tweede, ook wel cupping genoemd, is een techniek waarbij met een naald en kopjes bloed uit het lichaam wordt getrokken. „Dit zou helende kracht opwekken. De geneeswijze is afkomstig uit China, maar Arabieren hebben ze overgenomen. Mohammed heeft volgens de overlevering zijn volgelingen bevolen hiervan gebruik te maken.”

Boze oog

Moslims geloven in het bestaan van djinns, sihr en het boze oog, weet de wetenschapper uit Heiloo. „Onder djinns verstaan ze boze geesten die hen kunnen lastig-vallen en ziek maken. Ze kunnen je een klap geven of in je kruipen. In het laatste geval kunnen depressies of psychosen ontstaan, denken ze. Djinns houden zich volgens hen op onreine plekken zoals toiletten op.

Sihr is zwarte magie. Iemand kan een ander ziek maken door een magische tekst over hem uit te spreken. Van het boze oog geloven ze dat iemands blik schade kan berokkenen. Zo complimenteerde ik eens een Marokkaans-Nederlands gezin met hun kind dat er leuk uitzag. Dat werd niet op prijs gesteld. Van sommige Turkse Nederlanders weet ik dat ze kralen ophangen in auto of huiskamer om het boze oog af te weren.”

Er zijn moslims die vooral voor onverklaarbare aandoeningen naar een soennadokter gaan, stelt Hoffer. Voor een ziekte als kanker raadplegen ze doorgaans een reguliere arts. De wetenschapper herinnert zich een vrouw die na een bevalling psychotisch werd. „Haar man twijfelde tussen het raadplegen van een islamitische genezer en een psychiater. Uiteindelijk koos hij voor de laatste. Die bleek met medicatie de psychose te kunnen bestrijden.

Desondanks consulteerden ze later toch ook een soennadokter. Zij hadden het gevoel dat, ondanks het herstel van de vrouw, de werkelijke oorzaak (een djinn) van de klachten nog niet was weggenomen. Je ziet dit vaker, dat men naast reguliere zorg ook behoefte heeft aan spirituele genezing. Soms mijdt men ook reguliere zorg en dat kan schadelijk zijn.”

Gevaarlijk

Voor iemand die zich misleid voelt door de behandelmethoden van een soennadokter valt het niet mee om een succesvolle rechtszaak te beginnen. Hoffer noemt de zaak-Millecam. Actrice Sylvia Millecam kreeg borstkanker. Ze stond sceptisch tegenover reguliere geneeskunde en zocht haar heil bij ”genezend medium” Jomanda. In 2001 overleed ze.

Na een langslepende zaak besliste de

Hoge Raad in 2013 dat Jomanda niet

schuldig was aan de dood van Millecam, omdat het medium haar had geadviseerd artsen te bezoeken en daarmee had voldaan aan haar zorgplicht. Hoffer: „De zaak leert dat in Nederland de eerste verantwoordelijkheid voor zorg zoeken bij de patiënt ligt.”

Voor artsen die regelmatig islamitische patiënten behandelen, heeft Hoffer nog

een tip. „Ik ontmoet psychiaters die het

uitdrijven van boze geesten en dergelijke maar onzin vinden en het onderwerp daarom maar niet aansnijden. Ik adviseer dokters altijd aan moslims te vragen

welke genezers ze nog meer bezoeken. Moslims die zich ook met zulke mensen inlaten, vinden het prettig als er ruimte is om over djinns te praten. Vervolgens kun je voorzichtig ter sprake brengen dat je het gevaarlijk vindt om reguliere artsen te mijden.”

rd.nl/standplaatsspangen voor eerdere afleveringen.

„Islamitische genezers zijn onbekwame kwakzalvers”

„Onbekwame kwakzalvers.” Dat is het oordeel van dr. Cees Renckens, bestuurslid van de Vereniging tegen de Kwakzalverij, over islamitische artsen. De gepensioneerde gynaecoloog „moet er niet aan denken dat moslimvrouwen met een afwijkend uitstrijkje niet onmiddellijk naar de gynaecoloog gaan, maar in plaats daarvan een islamitische genezer bezoeken. Dat is echt levensgevaarlijk.”

Wat vindt u van de praktijken van de ”Soennah Dokter”?

„Zelfs voor mij ging er al surfend over zijn website en Facebookpagina een wereld open. De prachtige namen waarmee bepaalde producten werden aangeprezen, kunnen me wel bekoren. Wat te denken van Koude baarmoeder mix en van Struisvogel Zalf? Maar verder irriteer ik mij vooral. Ik erger me onder meer aan het aangeprezen boek ”Het authentieke uit de geneeskunde van de profeet”, waarin gesteld wordt dat gewone dokters de plank meestal misslaan. De auteur claimt dat de geneeskunde van Mohammed „zeker, formeel en goddelijk” is en zet de reguliere gezondheidszorg weg als iets dat bestaat uit „gissingen, veronderstellingen en ervaringen.” Dat is zeer beledigend voor de moderne geneeskunde, die zich losgemaakt heeft van magisch denken en kruiderijen.”

De soennadokter meent dat er kruiden zijn die helpen tegen beginnende kanker.

„Ik las op zijn site dat er „broeders en zusters” zijn die Jemen Sidr Honing bij hem hebben gekocht, wat geholpen zou hebben tegen kanker en „zware sihr.” Dat het zou helpen tegen kanker, is een brutale claim, want waar zijn de bewijzen? En zware sihr verdrijven met een beetje honing, wat moet ik me daarbij voorstellen?

De bewering dat een bepaald kruid helpt tegen beginnende kanker is kwalijk. Ik ben gepensioneerd gynaecoloog. Ik moet er niet aan denken dat moslimvrouwen met een afwijkend uitstrijkje niet onmiddellijk naar de gynaecoloog gaan, maar in plaats daarvan een islamitische genezer bezoeken. Dat is echt levensgevaarlijk.”

De zelfbenoemde genezer houdt zich ook bezig met hijama, oftewel cupping. Wat is het standpunt van uw vereniging hierover?

„Het is malligheid, je reinste kwakzalverij, vergelijkbaar met het in de middeleeuwen gangbare aderlaten. Er zijn twee vormen van cupping: de droge en de bloederige variant. Bij droge cupping zuigt een behandelaar met koppen de huid vacuüm, een vrij onschuldig gebruik. Maar bij wet cupping worden kleine sneetjes in de huid aangebracht, waarbij de gedachte is dat ziek bloed het lichaam zo kan verlaten. Het is een uiterst primitief gebruik en is nergens goed voor. In plaats daarvan kan te veel bloedverlies schadelijk zijn en als er op onhygiënische wijze wordt gesneden, is er bovendien infectiegevaar.”

Heeft u enig idee hoeveel van dit soort artsen er in Nederland rondlopen?

„Het zijn geen artsen, maar onbevoegde kwakzalvers. Ik neem graag van dr. Cor Hoffer aan dat er in Amsterdam en Rotterdam tientallen actief zijn, hoewel het mij verbaast. Bij ons trekken nooit mensen aan de bel die teleurgesteld zijn geraakt in soennadokters. De weg naar de inspectie weten ze denk ik ook niet te vinden, want tuchtzaken tegen islamitische artsen kan ik mij niet herinneren.

Wel vermoed ik dat dit soort lieden talrijker en brutaler zijn geworden nadat in 1993 de Wet van Thorbecke uit 1865 –die regelde dat alleen artsen de geneeskunst mochten uitoefenen– werd vervangen door de Wet BIG. Volgens die laatste wet mag in principe iedereen geneeskundige handelingen verrichten.”

Ligt er een taak voor de overheid om op te treden tegen soennadokters?

„Aangezien onze vereniging weinig meldingen krijgt over dergelijke genezers, zien wij dat niet als prioriteit. Bovendien mist de overheid door het afschaffen van de Wet van Thorbecke een belangrijk instrument om dit soort kwakzalvers aan te pakken. Omdat de geneeskunde een vrij beroep is geworden, kun je soennadokters onmogelijk verbieden. Maar als er signalen zijn dat de volksgezondheid in gevaar is, moet de inspectie optreden. Helaas werkt deze vooral reactief. Ze gaan pas bij iemand langs als er één of meer meldingen zijn.”

Inspectie: Alternatieve behandeling is vrije keuze patiënt

Of het aantal islamitische genezers in opkomst is, zoals dr. Cor Hoffer stelt, durft de Inspectie Gezondsheidszorg en Jeugd (IGJ) niet te zeggen. „Hier houden wij geen gegevens over bij”, zegt woordvoerder Judith Jansen desgevraagd.

Religieuze zorgaanbieders schaart de

IGJ onder de alternatieve geneeswijzen, licht Jansen toe. „Mensen zijn vrij om

zelf te bepalen tot wie zij zich willen wenden als ze ziek zijn. Ze zijn zelf verantwoordelijk voor de keuze voor een al dan niet alternatieve behandeling.”

De inspectie ziet toe op de kwaliteit en patiëntveiligheid van geleverde zorg. Gekeken wordt, aldus Jansen, of wetgeving is nageleefd en of beroepsorganisaties zich houden aan algemeen (wetenschappelijk) aanvaarde veldstandaarden die over de inhoud en kwaliteit van hun handelen zijn opgesteld.

Voor alternatieve behandelaars ontbreken dergelijke standaarden, zegt Jansen. „Daarom neemt de inspectie voor het toezicht op de alternatieve zorg de volgende algemene wettelijke regel als uitgangspunt: de geleverde alternatieve zorg mag niet leiden tot een aanmerkelijke kans op ernstige schade aan de gezondheid van de cliënt.” De IGJ houdt reactief toezicht op basis van meldingen. „Klachten neemt de inspectie in onderzoek. Bij misstanden grijpen we in door maatregelen te nemen.”

Het medio 2014 in het leven geroepen Landelijk Meldpunt Zorg kreeg tot nu toe één klacht over het optreden van een islamitische genezer, weet Jansen. Een cliënt was het niet eens met het advies van een soennadokter. „Op de inhoud van de klacht kan ik niet verder ingaan, maar er was geen aanmerkelijke kans op ernstige schade aan de gezondheid van de cliënt.”

De Rotterdamse ”Soennah Dokter” voert de titel dokter. Dat is niet misleidend en evenmin strafbaar, oordeelt Jansen. In tegenstelling tot de benaming ”arts”. „Die titel is wel beschermd en beboetbaar bij misbruik.”

serie Standplaats Spangen

Hoe leven moslims in Rotterdam? RD-journalist Ben Provoost verbleef twee weken in Spangen en ging op onderzoek uit. Vandaag deel 3.