De huidige crisis in de pluimveehouderij raakt ook reformatorisch Nederland. Zo zijn verschillende betrokkenen afkomstig uit de gereformeerde gezindte.

Ds. Van der Want, die sinds december 2015 voor de herstelde hervormde gemeente van Barneveld actief is als pastoraal medewerker, deed afgelopen zondag voorbede voor getroffenen. „Veel pluimveehouders worstelen met vragen. Hoe kon het zo ver komen? Bewust heb ik in mijn gebed een woord als ”oordeel” vermeden. Maar duidelijk is wel dat er een groot probleem is voor kippenboeren”, aldus ds. Van der Want zaterdag. „Gelukkig hebben staatssecretaris Van Dam van Landbouw en de banken toegezegd dat ze gedupeerde boeren willen helpen, zodat de financiële schade zo veel mogelijk beperkt blijft. Het streven is dat geen enkel boerenbedrijf door dit schandaal failliet gaat.”

Kalmte

De twee mannen achter ChickFriend staan in de regio te boek als hardwerkende, nette boerenjongens, zo was deze week in diverse media te lezen. Maar NRC Handelsblad meldde vrijdag dat eind vorige week „de stemming omsloeg”. Boze boeren uit Kootwijkerbroek (vlakbij Barneveld) stonden toen, aldus de krant, voor de deur van de Barneveldse woning van Martin van de B., een van de eigenaren van ChickFriend.

Dat bedrijf zou het achterliggende jaar bewust aan zo’n 200 pluimveebedrijven fipronil hebben verkocht in de strijd tegen bloedluis in kippenstallen. Voor dat doel mag fipronil echter niet worden ingezet. De rapen waren gaar toen onlangs bleek dat eieren besmet waren met fipronil. Het voedselschandaal heeft inmiddels internationale proporties aangenomen.

Ds. Van der Want kan zich voorstellen dat gedupeerde boeren, wier bedrijven bijvoorbeeld op slot moesten, wrokgevoelens koesteren richting de twee mannen van ChickFriend. Tegelijk maant hij tot kalmte. „Laten we in Barneveld en omgeving de rust bewaren en het gerechtelijk onderzoek afwachten.”

Complex

Een prangende vraag is in hoeverre pluimveehouders zelf iets valt te verwijten. Deze week bleek dat menig kippenboer op z’n minst argwaan koesterde jegens het ‘wondermiddel’ dat ChickFriend aanbood.

Kan het zijn dat de boeren, bijvoorbeeld omdat het middel zo wonderbaarlijk goed werkte, maar niet al te veel doorvroegen en het niet zo nauw namen met de regelgeving? Ds. Van der Want: „Dit is een complex vraagstuk. Deze week las ik dat een veearts vorig jaar al waarschuwde tegen het bloedluisbestrijdingsmiddel van ChickFriend. Hebben de boeren misschien met opzet verkeerd gehandeld? Ik gebruik liever termen als ”mogelijke onvoorzichtigheid.”

Ik merk in mijn pastorale werk onder boeren, ook bijvoorbeeld in de kalvermesterij in de omgeving van Kootwijkerbroek, dat agrariërs gewetensvol hun werk doen. Als ik een stal bekijk, ziet alles er keurig uit. Al weet ik natuurlijk niet hoe boeren handelen als ik er niet bij ben. Er zullen altijd mensen zijn die welbewust de regels overtreden. Maar ik denk niet dat de meerderheid van de kippenboeren doelbewust in de fout ging. In bijvoorbeeld Kootwijkerbroek weten ze wat voor enorme gevolgen dierziektes en ruimingen hebben. Denk aan de mkz-crisis in 2001.

Ik denk dat veel boeren wel inzien dat je op enig moment het deksel op je neus krijgt als je de regels overtreedt, bijvoorbeeld op het gebied van de inzet van bestrijdingsmiddelen. Je dupeert anderen als je de fout in gaat, maar uiteindelijk ook jezelf.”

Schamper

Kan de Barneveldse predikant zich voorstellen dat vanuit seculiere hoek de reactie is: die zware christenen weten het goed voor een ander, maar bedotten intussen anderen? „Ja, op sociale media zie je dat met de beschuldigende vinger naar de reformatorische kring wordt gewezen. Mensen spotten en doen schamper en laatdunkend. Ja, helaas zit er een kern van waarheid in de kritiek.

Als christenen horen we immers in voorzichtigheid te wandelen. Er wordt op ons gelet. We mogen er niet de oorzaak van zijn dat de Naam des Heeren wordt gelasterd. Tegelijkertijd zeg ik wel dat eventuele misstappen onder bijvoorbeeld pluimveehouders zich niet beperken tot de reformatorische kring. Ook boeren in bijvoorbeeld België en Frankrijk gebruikten het verboden bestrijdingsmiddel.”

Moeilijk

Boeren hebben het er vaak „ontzaglijk moeilijk” mee hoe de overheid optreedt in crises in de landbouw, merkt ds. R. van de Kamp, hersteld hervormd predikant in Putten, waar ook gedupeerden van de eiercrisis wonen. „Boeren zijn boos en verdrietig over draconische maatregelen door de overheid. Die boosheid was er ook tijdens de MKZ-crisis in 2001, toen tal van veestapels werden geruimd.”

Nogal eens worstelen boeren met regelgeving van overheidswege. „Ik merk in mijn gemeente dat boeren uiterst zorgvuldig hun weg zoeken op dit terrein. Er is vaak sprake van spanningen. Enerzijds heeft een boer te maken met allerlei regelgeving, anderzijds is hij ondernemer. Hoe ga je met de regels om? Dat is een persoonlijke zaak. Wat de een acceptabel vindt, is voor de ander onmogelijk.”

Tekenend vindt ds. Van de Kamp, die eerder in Barneveld stond, het verhaal van een visserman dat hij hoorde in Den Helder. „Vissers hebben ook te maken met allerlei regelgeving. Een visser moest allerlei formulieren invullen over zijn activiteiten op zee. Onder het formulier moest hij zijn handtekening zetten achter de zinsnede ”aldus naar waarheid ingevuld”. Die woorden streepte hij door met zijn pen. Hij had het in zijn geweten moeilijk met de woorden ”naar waarheid ingevuld”.”

Net als ds. Van der Want dringt ook ds. Van de Kamp aan op kalmte in de pluimveesector. Dat boze boeren verhaal gaan halen bij een van de eigenaren van ChickFriend „werkt averechts”, vindt de Puttense predikant. „We zullen de uitkomst van de gerechtelijke onderzoeken af moeten wachten.”