Het hek in Erichem zit vol rozen. Voor de varkens
Het ruikt nog steeds naar rook in Erichem. Mensen steken rozen in het hek bij de boerderij waar donderdag zo’n 15.000 varkens omkwamen bij een stalbrand.
„Wat doen die daar nou?” vragen buurtbewoners zich af. „Ze komen bloemen brengen”, zegt een ander. „Het moet niet gekker worden”, vindt een buurman.
De groep Burning Souls heeft een wake georganiseerd voor de varkens. Zo’n vijftig mensen brengen bloemen en houden een minuut stilte. Petra Spoor van de actiegroep leest een lange lijst voor: van aantallen dieren die de afgelopen tijd omkwamen bij brand op een boerderij. Het eerste halfjaar van 2017 is hard op weg het hele „rampjaar” 2016 in te halen: toen sneuvelden er 201.000 dieren, volgens cijfers van Wakker Dier.
Een zwart busje van varkensopvang Het Beloofde Varkensland uit Amstelveen arriveert; witte krijtletters op de zijkant vertellen dat de bus op weg is naar de herdenking van de slachtoffers van de stalbrand. Twee varkens schijnen de brand in Erichem overleefd te hebben; Dafne Westerhof biedt hen een plaats in haar opvang aan, „bij wijze van pensioen.” Op haar website schrijft ze een open briefje aan de boer: „Wij hebben zelf ook brand gehad en kennen de ontreddering. Maar wat u en uw varkens doorgemaakt hebben, moet met geen pen te beschrijven zijn. (…) Veel sterkte.” In januari dit jaar brandde de boerderij bij haar opvang af; de varkens overleefden het.
Een buurvrouw die haar naam liever niet noemt, kijkt vanaf een afstandje naar de actievoerders. Ze vindt het helemaal niks dat ze hier zijn. „Het is al erg genoeg voor de boer! Wat komen ze doen?” Haar bruine hond rolt om in het gras. „Hij heeft er nog last van”, knikt ze, met een blik op de hond. „Het ging donderdag zó snel. Binnen 10 minuten stond de hele stal in lichtelaaie. De varkens waren echt niet meer te redden.” Van haar mag boer Stout direct een nieuwe stal bouwen. „Ik woon aan de andere kant van deze boomgaard, en ik ruik nooit iets.” In het verleden is er gedoe geweest rond de varkensboerderij, weet ze, maar de afgelopen jaren had niemand last van hem. „Nou ja, sommigen bleven moeilijk doen, maar sommige mensen hebben altijd wat te zeuren.”
„Hij verzorgde zijn varkens heel goed”, zegt Martin Nigten van het melkgeitenbedrijf dat naast de varkenshouderij zit. Hij bekijkt de actiegroep kritisch en piekert er niet over om bloemen aan het hek te hangen. „Zal ik ze wegjagen? Als je wilt dat ik ze wegjaag moet je het zeggen”, zegt een stoere, vierkante collega tegen hem.
Op nieuwssites en sociale media worden kritische vragen gesteld rond de eigenaar van dit varkensbedrijf, Adriaan Straathof, vanwege eerdere misstanden op een ander bedrijf van hem: in Duitsland. In Erichem was boer Piet Stout de vaste medewerker die dagelijks betrokken was bij de varkens; hij werkt sinds acht jaar op de Gelderse boerderij.
Een vrouw in een rood jasje komt aanrijden in een zwarte SUV. Ze brengt nog meer bloemen, de achterbank en kofferbak liggen vol met rozen in alle kleuren. Gehaald bij Albert Heijn. Ze moet huilen, snikkend loopt ze met de bloemen naar het hek. De gezichten van de mensen van de actiegroep staan treurig. Ze zijn in rouw.
Bij brand zuigt het luchtwassersysteem in een varkensstal het vuur in no time door de hele ruimte heen, weten de boeren. Het is een ongeluk, iedereen vindt dit erg, en helemaal te voorkomen zullen dergelijke rampen niet zijn, vrezen ze.
Hoe zou het anders kunnen en wat zou de brandveiligheid ten goede komen? Petra Spoor van Burning Souls vindt de stallen hoe dan ook te groot, waardoor een brand direct zo’n grote omvang krijgt. Als er dan varkens gehouden moeten worden voor het vlees –voor haar hoeft dat niet, want ze eet geen vlees– zorg dan voor kleinere groepen dieren, vindt ze.
De stalbrand van donderdag is opnieuw een bewijs dat het actieplan van de overheid tekortschiet, stelt de Partij voor de Dieren (PvdD). „Er is absoluut geen dalende trend in het aantal stalbranden waar te nemen”, aldus Esther Ouwehand van de PvdD.
In het Actieplan Stalbranden 2012-2016 werken landbouworganisatie LTO Nederland, agrarische verzekeraars, Brandweer Nederland, dierenartsen, Dierenbescherming en rijksoverheid samen om het aantal stalbranden in Nederland te verminderen. Boeren moeten bij nieuwbouw of renovatie een nieuwe stal opdelen in compartimenten, werken met brandveilige materialen en zorgen dat er bluswater is.
„Niet voldoende”, oordeelt Ouwehand van de PvdD. „Deze regels moeten ook gelden voor bestaande stallen. Daarnaast moet er een verplichting komen voor een brandalarm, sprinkler- of watermistinstallatie en een vrije uitloop voor de dieren, zodat ze bij brand naar buiten kunnen.”
De PvdD wijst erop dat een Kamermeerderheid van CDA, VVD, SGP, CU en D66 zich onlangs verzette tegen een voorstel van de PvdD op dit punt. Hoe zit dat?
„Iedereen die ziet wat dit soort branden voor leed veroorzaken voor mens en beest is gemotiveerd om het maximaal mogelijke te doen”, zegt Elbert Dijkgraaf (SGP). „Daar zetten de Kamer, het ministerie, LTO en de boeren op in. En dat steunen wij.”
Rudi Buis, woordvoerder van het Verbond van Verzekeraars, noemde het in januari dit jaar „droevig en zuur te constateren dat er meer stalbranden zijn.” Maar de conclusie dat het actiepan tekortschiet, vond hij destijds te kort door de bocht.
Bij het geraamte van de stal in Erichem staan zaterdagmiddag aanhangers van verschillende standpunten. Ze bekijken elkaar van een afstandje. Soms kijken ze bozig. Maar treurig lijken ze allemaal.
