Iets meer dan 51 procent van de Turkse kiezers schaarde zich zondag achter de plannen van Erdogan. Maar een meerderheid is een meerderheid.

De uitslag betekent een ingrijpende wijziging van het politieke systeem in Turkije. Het land gaat van een parlementair stelsel naar een presidentieel systeem over. Dat betekent onder andere dat de functie van premier vervalt.

Het belangrijkste effect is dat de president fors meer bevoegdheden krijgt. Hij kan het parlement naar huis sturen. Ook wordt hij de officiële leider van zijn partij. Normaal wordt het staatshoofd geacht boven de partijen te staan. Verder mag de president twee derde van de leden van het hooggerechtshof aanstellen.

Daarmee worden veel bevoegdheden bij de uitvoerende macht neergelegd. Terwijl het basisprincipe van een rechtsstaat is dat de wetgevende, de uitvoerende en de rechterlijke macht elkaar min of meer in evenwicht houden, om machtsmisbruik te voorkomen.

De uitslag van het zondag gehouden referendum was geen verrassing. In de peilingen was al lange tijd duidelijk dat het een nek-aan-nekrace zou worden. Die viel dus nipt in het voordeel van het ja-kamp uit.

Met alle kanttekeningen die daarbij te plaatsen zijn. Een waarnemer van de OVSE verklaarde vanmorgen dat er mogelijk met 2,5 miljoen stembiljetten is gemanipuleerd. Als dat zo is, had de balans ook precies naar de andere kant kunnen uitslaan.

De Turkse president Erdogan verwerpt die kritiek. Volgens hem was de volksraadpleging „een van de meest democratische verkiezingen ooit.”

De opkomst was hoog: maar liefst 85 procent van de kiesgerechtigde Turken bracht zijn stem uit. Dat toont aan dat de kwestie sterk in de samenleving leeft.

In grote steden zoals Ankara en Istanbul stemde een nipte meerderheid tegen. In Izmir, de derde stad van het land, zei ruim 68 procent van de bevolking nee. Maar op het platteland kreeg Erdogan zo’n 70 procent van de kiezers achter zich. Dat is bepaald geen verrassing omdat de president vanouds zijn grootste aanhang onder plattelandbewoners heeft.

Toekomst van Turkije

De grote vraag is wat deze uitslag gaat betekenen voor de toekomst van Turkije. In Europa is met bezorgdheid uitgekeken naar het referendum. De vrees bestaat dat het land met deze maatregelen richting een dictatuur afglijdt. Daarmee lijkt lidmaatschap van de Europese Unie in elk geval definitief van de baan. Die ambitie toonde Turkije overigens al langere tijd niet meer.

Tegelijkertijd was het opvallend dat de Amerikaanse president Trump zijn ambtgenoot persoonlijk telefonisch feliciteerde met de uitkomst van de stemming. Afgezien van de persoonlijke opvattingen van Trump over de bevoegdheden van een president, kan dat ook te maken hebben met het strategische belang van een goede relatie met Turkije. Als NAVO-lidstaat bevindt Turkije zich op een bijzonder belangrijke plaats: op het snijvlak van Europa en Azië én aan de grenzen van de brandhaarden in het Midden-Oosten.

Daar zal Europa ook in de toekomst terdege rekening mee moeten houden. Welk politiek systeem er zich ook in Turkije aandient.