U klinkt, zeker gezien alle verkiezingsnederlagen, wel héél zelfverzekerd.

„Ik zie dat het kan. Mensen verlangen naar waarden, naar normen, naar rust, naar vredig samenleven. En het mooie is dat het christendom daarvoor de richting wijst. Als CDA hoeven we onszelf dus niet opnieuw uit te vinden. Wij, maar ook de andere christelijke partijen, hebben juist de kans om bij deze verkiezingen, gewoon door vast te houden aan ons eigen verhaal, plots een verfrissende vernieuwing te kunnen bieden in een wereld van geschreeuw.”

Hoopt u op eenzelfde effect als in 2002 toen Balkenende plots als hét redelijk alternatief werd gezien?

„Ik zie veel parallellen. Balkenende begon altijd met een analyse van de samenleving. En ook toen was de eerste reactie: „Jongens, wat een lang verhaal.” Pas bij de verkiezingen bleek dat mensen juist behoefte hadden aan dat verhaal achter de cijfers. Ook nu lijkt het soms alsof individualisme de norm is; de vervulling van hoe een samenleving zou moeten zijn. Maar ik denk dat mensen daar niet op zitten te wachten.”

Hoe heeft bestuurderspartij CDA de oppositietijd ervaren? Als een reis door de woestijn? Of toch als die verantwoordelijkheidsvakantie?

„Dinsdag, tijdens onze laatste fractievergadering, hebben we uitgesproken hoe veel plezier we de afgelopen jaren in het werk hebben gehad. Wel verschilt de beeldvorming over onze oppositierol nogal met de feiten. De ene dag zei men: Het CDA is echt óveral tegen. De dag daarop was het: Het CDA steunt 90 procent van het kabinetsbeleid! Beide beelden kloppen niet. Wij hebben vanuit ons programma het kabinetsbeleid gecontroleerd. In een democratie is dat nét zo belangrijk als regeren.”

De werkloosheid daalt, de koopkracht stijgt, de begrotingstekorten zijn verdwenen. Bent u stiekem niet jaloers op hoe VVD en PvdA Nederland uit de crisis hebben geloodst?

„De cijfers gaan in de plus, maar het gevoel bij mensen zit heel erg in de min. Politiek is méér dan cijfers managen. Daar zit de grote weeffout van dit kabinet en daar hebben we voortdurend op gewezen. Als een bevolking in een morele crisis zit, omdat er onzekerheid heerst over veranderingen die lang niet altijd verbeteringen zijn, dan moet je daar een antwoord op hebben. Het kabinet heeft dat niet. Burgers zien dat mensen nauwelijks nog vast werk krijgen omdat iedereen in flexbanen wordt gedrukt. Dat er voor jongeren die willen studeren een leenstelsel is in plaats van een studiebeurs. Daardoor zitten we nu, terwijl het economisch beter gaat, met een land dat eerder bozer dan minder boos is geworden.”

De eenverdiener haalde het CDA-programma. De ironie wil dat juist uw partij in 2008 de basis legde voor de ongelijke belastingdruk, door hen de overdraagbare heffingskorting te ontnemen.

„U hebt gelijk. In die jaren was participatie het hoogste woord. Omdat we toen vreesden voor grote tekorten op de arbeidsmarkt was er een sterke wens om meedoen te belonen. De afgelopen jaren zijn de fiscale voordelen voor tweeverdieners steeds verder opgekrikt, ten koste van eenverdieners. Die trend is doorgeschoten. Voor een keuze die net zo vrij moet zijn als samen gaan werken, krijgen eenverdieners een belasting opgelegd die ongekend is. Het CDA vindt dat beide partners moeten kunnen werken, als ze dat willen. Mijn vrouw werkt ook. Maar inmiddels is het bijna omgedraaid: je kúnt nauwelijks nog eenverdiener zijn. Dat moet anders.”

Hoe?

„Door de opgepompte heffingskortingen te beperken. Verder willen we een vlaktaks, waardoor de verschillen ook kleiner worden. Vorige week zagen we dat je dan direct minder mooie werkgelegenheidscijfers scoort in de CPB-modellen. Het zal wel. Er zit ook nog iets in de hoofden van mensen: dat zorg voor elkaar óók waarde heeft. Daarom zijn we als CDA ook voor een bonus voor mantelzorgers. In de modellenwerkelijkheid is dat misschien niet aantrekkelijk, maar voor je land is het wél beter.”

U benadrukt de grote betekenis van de christelijke traditie van ons land. Wilt u, net als de SGP, ook minaretten en gebedsoproepen vanaf moskeeën verbieden?

„De SGP heeft een andere opvatting over de rol van de overheid ten aanzien van religie dan het CDA. De ware religie wordt bij het CDA breder omschreven dan in het SGP-beginselprogramma. In Zwitserland heeft de bevolking zich in een referendum uitgesproken tegen minaretten. Maar de uitslag is nooit doorgevoerd, omdat dat in het huidige bestel gewoon niet kan.

De minaret is voor mij het probleem ook niet. Eerder een symbool. Ik denk dat je beter kunt discussiëren over de vraag of we te veel vreemdelingen toelaten.

Wat gebedsoproepen betreft, daar ben ik persoonlijk niet gelukkig mee. Maar als we dat beëindigen, krijg je direct de bal terug: dan moet het óók afgelopen zijn met het gebeier van klokken op zondagmorgen. Daar wil ik niet naartoe. Al zie ik wel een verschil tussen het luiden van klokken en het uitspreken van een geloofsbelijdenis. Een pastoor klimt niet op de kerktoren om daar door een geluidsinstallatie het apostolicum op te zeggen. Ja, waarom eigenlijk niet?”

Wat zegt u tegen een vriend die SGP of ChristenUnie wil stemmen?

„Doe het niet! Stem CDA. Maar serieus, iedereen moet zijn eigen keus maken. Het CDA is een volkspartij die van nature kijkt naar degenen die zelf niet geloven of kerkelijk zijn, maar wel vinden dat christelijke waarden in Nederland verder geholpen moeten worden. Hoe meer stemmen op het CDA, hoe beter. Maar ik kan ook niet ontkennen dat ChristenUnie en SGP mijn vrienden zijn.”

U kerkt in de Haagse Kloosterkerk. Wat betekent geloof voor u?

„Ik vind het afleggen van verantwoordelijkheid belangrijk. Niet aan mensen, maar aan God. Het besef dat wat wij hier doen niet het hoogste en het enige is, dát vind ik de grote waarde van het geloof. Het maakt de mens net iets bescheidener. Een kerkelijke gemeenschap geeft al eeuwenlang goed en kwaad een plaats; het goede streef je na, het kwade probeer je weg te werken. Daar hoort het begrip God bij. We leven in een gebroken wereld, daarom kan ik niet zonder geloof.”

Speelt vergeving van zonden voor u een rol?

„Het is wel een mooie gedachte dat er zoiets ís als vergeving. Als je berouw toont en vergeving krijgt, dan draagt dat bij aan de rust in het leven en het weer verder kunnen gaan. Vergeving is ook een van de begrippen die deze samenleving aan het kwijtraken is. Vergelding komt vaak voorop. Maar de rijkdom van vergeving zit in de vezels van dit land.

Er gaan wel steeds minder mensen naar de kerk, maar daarmee is de grondslag van de waarden, het fundament, niet weg. Om dat te laten zien, zijn christelijke partijen ook zo belangrijk. Het christelijke begrip vergeving begint met het besef dat je iets fout doet. Het vragen om vergeving is een gebed. Het is niet aan mij om te zeggen of die vergeving er ook komt. En ja, persoonlijk heb ik die vergeving ook nodig.”

U stelde deze week dat u niet door PvdA en GroenLinks een linkse regering in gerommeld wil worden. Wilt u dan over rechts regeren?

„Ik schrok een beetje toen de vrienden ter linkerzijde de afgelopen weken plots allemaal liefdesverklaringen richting het CDA gingen uiten. Met linkse partijen heb ik namelijk best wel een probleem. Die hebben enorme belastingverhogingen voor gezinnen op het programma staan. Maar ik spreek me niet uit over welke coalitie dan ook. Het enige wat ik niet wil, is samenwerken met de PVV. Ik heb het geprobeerd, maar het werkte niet.”

Chemie is ook belangrijk om een kabinet tot een goed einde te brengen. Tussen Samsom en Rutte was die er. Het verhaal gaat dat u niet zo goed met Rutte kunt…

„In de politiek is samenwerking iets wat je professioneel moet doen. Dan moet je niet van tevoren denken: met jou wel en met jou niet. Ik kijk naar de verschillen en naar de overeenkomsten. En ik zie oprecht grote verschillen tussen het CDA en de VVD van Rutte. De VVD zag het CDA in de achterliggende periode te veel als een partij die nodig was om de kabinetsplannen te steunen. Daar pas ik voor. Maar ik ben niet haatdragend richting Rutte.”

U neemt in uw boek ”Tegen het cynisme” afstand van het individualisme. Dan neemt u toch ook afstand van de VVD?

„Ik voel een ideologische afstand tot de gedachte dat de politiek er is om individuen gelukkig te maken. Dat is mooie bijvangst, maar we moeten met elkaar een samenleving opbouwen waarin rechten en plichten in balans zijn. Dat is ook de reden dat het CDA de maatschappelijke dienstplicht wil invoeren, zodat iedere jongere beseft dat je niet alleen voor jezelf leeft, maar iets terug moet doen. Het is van belang dat een regeerakkoord zich niet alleen uitspreekt over financiële zorgen van mensen, maar veel meer over hun morele zorgen.”

Kan een coalitie met de VVD wel zo’n gezamenlijke grondslag krijgen?

„In het verleden is dat wel gebeurd. Er zijn grote ideologische verschillen tussen partijen. Maar in de politiek heb je ook de taak om die verschillen te overbruggen. Soms hoor ik Rutte ineens over de betekenis van waarden en normen praten. Dan denk ik: hij begint toch wel te begrijpen dat het belangrijk is om dingen gemeenschappelijk te hebben. Misschien kom je er dan veel sneller uit dan je denkt.”

En dit wilden RD-lezers van Buma weten

Een vraag stellen aan de CDA-lijsttrekker? Vijf RD-lezers maakten van die gelegenheid gebruik. Oud-RPF-politicus Meindert Leerling wilde van Buma weten hoe hij kan stellen dat we in Nederland abortus „goed geregeld hebben.” „Hoe kunt u dat als christen zeggen als u weet dat dankzij die regeling jaarlijks ruim 30.000 ongeboren kinderen op gruwelijke wijze in de moederschoot worden vermoord? En wat doet het CDA om te controleren dat men zich houdt aan de voorwaarden die er in de wet voor een abortus zijn gesteld?”

Buma antwoordt dat het CDA vindt dat elke vorm van menselijk leven recht heeft op bescherming. „Dat geldt ook voor het ongeboren menselijk leven. Abortus mag daarom niet worden ingezet als een late vorm van anticonceptie. Tegelijk zien we ook dat vrouwen zich als gevolg van een ongewenste zwangerschap soms in een noodsituatie kunnen bevinden. Die ongewenste zwangerschappen moeten natuurlijk zo veel mogelijk voorkomen worden. Maar als dat niet lukt, kan na een zorgvuldig besluit in gevallen waar sprake is van een noodsituatie een abortus plaatsvinden.” Momenteel is er wat het CDA betreft te veel onduidelijkheid hoe met de wettelijke voorwaarden in de praktijk wordt omgegaan. „Daarom wordt op dit moment een evaluatie van de wet uitgevoerd. Van die evaluatie verwachten wij onder meer dat duidelijker wordt wat in de praktijk onder „noodsituatie” wordt verstaan en hoe bijvoorbeeld met de informatievoorziening en bedenktijd voor de vrouw wordt omgegaan.”

De heer H. Schipper uit Veenendaal (88) legde Buma voor of hij niet vindt dat de politiek iets moet doen aan het desastreuze beleid van de Europese Centrale Bank (ECB) die geld bijdrukt waarvoor geen dekking is en de rente kunstmatig laag houdt voor landen met bergen schuld, terwijl dit slecht is voor onze pensioenfondsen.

Buma is het met hem eens dat het beleid van de ECB niet bijdraagt aan een eerlijke economie. „Landen met veel schulden die weigeren om hun economieën te hervormen, hebben veel baat bij het beleid. Nederlandse spaarders en onze pensioenen hebben er vooral last van, met nauwelijks nog rendement op spaargeld en minder pensioen tot gevolg. Dit moet anders. Het is echter wel zo dat de ECB een onafhankelijk instituut is. Het kan niet zo zijn dat politici daar de dienst uitmaken en ‘aan de geldpers’ mogen zitten. Dan krijgen we Zimbabwaanse toestanden, met geld dat rap minder waard wordt. Daarom zet mijn collega Omtzigt zich in om het beleid van de ECB te veranderen. Hij wil duidelijk maken dat de ECB haar boekje te buiten gaat en meer doet dan mag volgens de Europese verdragen. We pakken het probleem dus bij de bron aan.”

serie De lijsttrekker

Dit is het derde deel in een serie interviews met lijsttrekkers, waarbij lezers van het RD vragen kunnen aandragen.