De aanwijzingen dat het niet goed zou gaan met het digitale leesvoer zijn overvloedig. Myjour en eLinea moesten noodgedwongen stoppen met hun innovatieve onlineverkoop van losse artikelen. De cijfers van CB Logistics laten zien dat de verkoop van gedrukte boeken voor het eerst in jaren weer is toegenomen, terwijl het aantal uitgevers en boekverkopers dat elektronische boeken aanbiedt, is gedaald. Internetboekhandel amazon.com heeft vorig jaar zijn eerste fysieke boekwinkel geopend en heeft er nog veel meer aangekondigd.

Artikelen of complete bladen

Vooralsnog blijkt vooral journalistieke informatie online resultaat op te leveren. Dat blijkt ook uit de positie die de decorrespondent.nl heeft opgebouwd. Een serieuze leverancier van nieuwe artikelen die nog nergens anders zijn gepubliceerd.

Uitgevers van kranten en bladen zitten eigenlijk helemaal niet te wachten op de verkoop van losse artikelen aan de consument. Het is aardig als extraatje, maar niet meer dan dat. Ze slijten liever abonnementen, aangevuld met wat losse verkoop. En het gaat goed met de verkoop van digitale abonnementen, vooral bij de kranten. NRC Media meldde een stijging van 64 procent en Het Financieele Dagblad noemde een vervijfvoudiging.

Met de verkoop van digitale tijdschriften gaat het nog niet zo snel, maar ook daar is er sprake van groei. De bladen ontwikkelen hun website ook steeds vaker tot een volwaardig eigen kanaal. Zo groeit het bereik van een blad als Cosmopolitan vooral dankzij de populaire website. De moeilijkheden bij de onlineartikelenverkopers kunnen dus ook het gevolg zijn van de ontwikkeling dat uitgevers het digitale heft steeds meer zelf in handen nemen.

Langzaam omhoog

CB Logistics meldde dat er minder uitgevers en minder verkopers die e-books aanbieden staan geregistreerd. Wat betekent deze daling? Waarschijnlijk beginnen avonturiers en kleine spelers van het eerste uur af te haken, want van een achteruitgang in de afzet van elektronische boeken is nog beslist geen sprake.

Stond de teller na het derde kwartaal van 2015 nog op 5,8 procent, een jaar later is het aandeel e-books in het totaal gestegen naar 6,4 procent. Een nadere analyse van de cijfers over de ontwikkeling van het e-book laat zien dat het inmiddels bij bijna 30 procent van alle onlineboekaankopen om een e-book gaat. Van alle verkochte literaire fictie is meer dan 13 procent digitaal.

Een minder positief signaal is dat de gemiddelde verkoopprijs van e-books in 2016 nog weer verder is gedaald, tot nog slechts 54 procent van het papieren boek.

Toch blijft de verkoop in Nederland ver achter bij die in Angelsaksische landen, waar e-books bijna een kwart van het totaal uitmaken. De cijfers van CB Logistics laten wel een sensationele groei zien in het aantal verhuringen. In het derde kwartaal van 2016 werden bijna 1 miljoen digitale boeken verhuurd.

Uitleningen

Het grootste deel van de verhuringen via CB Logistics komt voor rekening van bibliotheek.nl. Hoewel er via bibliotheek.nl nauwelijks recente e-books worden aangeboden, groeit het lezen van e-books via dat kanaal dus wel spectaculair. Uitgevers die hun boeken voor de dienst beschikbaar hebben gesteld, ontvangen een stijgende leenvergoeding. Per uitgeleend boek is het een klein bedrag (0,12 euro), maar bij elkaar vormt het toch een substantiële bron van inkomsten.

Dit aandeel zal vermoedelijk verder stijgen nu het Europees Hof van Justitie een uitspraak heeft gedaan over de vraag of het uitlenen van e-books onder hetzelfde leenrecht valt als dat voor papieren boeken. Dat betekent dat een uitgeverij verplicht is om naast haar boeken ook haar e-books aan de bibliotheken beschikbaar te stellen. Voorwaarde is wel dat ook een digitaal boek niet tegelijkertijd aan meer dan één lid uitgeleend wordt.

Fysieke boekwinkels

De afgelopen jaren presenteerde Amazon keer op keer iets nieuws op het gebied van digitaal lezen, zoals zijn initiatief om een ”all you can read-abonnement” op het lezen van e-books aan te bieden. In het voorjaar van 2016 kwam Amazon met het grote nieuws dat het een eerste fysieke boekhandel opende in de thuisbasis Seattle. Inmiddels zijn er diverse filialen en het bedrijf zou bezig zijn met nog eens ruim 300 boekwinkels.

Wat moet de koning van de onlineverkoop en het digitale lezen nu met traditionele winkels? Amazon ziet de fysieke boekwinkels niet als alternatief voor internetverkopen, maar meer als een aanvulling daarop. Gezien de eerste reacties uit de Verenigde Staten is het bedrijf erin geslaagd om in de winkels de kennis van de wensen van de klanten die het online heeft opgedaan zinvol te gebruiken en zodoende iets toe te voegen aan het concept van de fysieke boekhandel. Dankzij de presentatie van alle boeken, verrijkt met het waarderingscijfer dat het boek krijgt op amazon.com, is het nog gemakkelijker om boeken te ontdekken dan in een gewone boekwinkel.

Gelijkstelling

Gemiddeld ligt de prijs van een e-book in ons land maar net boven de helft van die van een papieren boek. Digitale abonnementen op bladen zijn ook fors goedkoper dan die op hun gedrukte equivalenten. Als je bedenkt dat daar dan ook nog eens 15 procentpunt meer btw in zit, kun je je voorstellen dat het digitale lezen commercieel gezien minder interessant is voor uitgevers. Al vele jaren vormt het veel hogere belastingtarief voor digitale publicaties een belemmering voor de verdere ontwikkeling.

Afgelopen zomer hield de Europese Commissie een publieke consultatie over het verlagen van het btw-tarief op elektronisch leesvoer en het ziet ernaar uit dat dit binnenkort dan eindelijk gaat leiden tot nieuwe belastingwetgeving waarin de gelijkstelling tussen print en digitaal verder wordt geregeld. Ook in dat opzicht gaat digitaal lezen dus steeds gewoner worden.

De auteur is eigenaar van adviesbureau PlanMedia en redacteur van inct.magazine. Dit is een bewerking van zijn artikel dat eerder verscheen in inct.magazine, een kennis- en opiniemagazine voor uitgeefexperts (inct.nl).

Alle artikelen uit het thema "Boekenmarkt in beweging" vindt u hier.