1. E-books

Ideaal voor op vakantie en handig om in bed te lezen: een e-book. Het aantal verkochte elektronische boeken blijft in Nederland elk jaar toenemen. Toch is het aandeel van e-books in de totale boekenverkoop in 2016 maar iets meer dan 7 procent. En de groei vlakt de laatste jaren af. Een op de vijf Nederlanders leest digitale boeken via een e-reader, gevolgd door tablet en pc, blijkt uit eind 2016 gepubliceerde cijfers van onderzoeksbureau GfK.

Uitgeverij De Banier biedt van bijna alle uitgegeven boeken ook een digitale versie aan. Marco Poppe, verantwoordelijk voor de verkoop, geeft aan dat De Banier in vergelijking met andere christelijke uitgevers, vooroploopt op dit gebied. „Het is niet zo dat onze doelgroep dit van ons vraagt, maar we vinden het belangrijk om met nieuwe ontwikkelingen mee te gaan.”

Ruim 1000 e-books van De Banier worden via bibliotheken uitgeleend. „Wij zijn de enige reformatorische uitgeverij die dit doet.” Het aantal uitleningen is hoog. „We staan in de top 12 qua aantal uitgeleende elektronische boeken bij bibliotheken. Vooral in de vakantieperiode is er een piek.”

Voor veellezers is het natuurlijk aantrekkelijk om overal boeken te kunnen lezen, zonder te hoeven sjouwen met zware stapels. Bruna speelt daarop in en lanceerde in 2015 de app Bliyoo. Het concept doet denken aan Spotify: voor een vast bedrag per maand onbeperkt toegang tot boeken en tijdschriften. Inmiddels valt er te kiezen uit 15.000 elektronische boeken. Dat lijkt een groot aanbod, maar wie in de app gaat zoeken naar specifieke boeken valt het toch al snel tegen. Zeker als je zoekt naar christelijke boeken.

Vorig jaar kwam er een vergelijkbare app op de Nederlandse markt: Mofibo. Hierin staan veel meer boeken dan in Bliyoo, bijna 200.000. En een abonnement van 13 euro per maand biedt ook nog eens luisterboeken.

Een succes zoals Spotify voor muziek, Netflix voor films of Blendle voor kranten lijkt het vooralsnog niet te worden. Lang niet alle uitgevers willen meewerken. Die kiezen liever alleen voor de traditionele boekhandel.

2. Luisterboeken

Langspeelplaten of cassettebandjes met verhalen van W.G. van de Hulst en Pietje Puk, wie is er niet mee opgegroeid? Opnames van voorgelezen boeken bestaan nog steeds. Luisterboeken zijn tegenwoordig te downloaden op de computer of telefoon. Rond de 5 procent van de Nederlanders luistert ernaar, blijkt uit het eerder genoemde onderzoek van GfK. Voor wie moeite heeft met lezen door bijvoorbeeld dyslexie kunnen luisterboeken een uitkomst zijn.

Bol.com biedt een collectie van 3600 Nederlandstalige voorgelezen boeken aan, en zeker niet alleen kinderboeken. De categorie romans en literatuur kent meer exemplaren. Leuk voor in de file op weg naar het werk of in een strandstoel tijdens de vakantie.

Ook de openbare bibliotheken lenen luisterboeken uit. In de app Luisterbieb staan ongeveer 800 boeken. Voor sommige boeken is een abonnement bij de bibliotheek vereist.

Er is ook een christelijke variant: luisterclub.nl. Voor 7 euro per maand kan er onbeperkt geluisterd worden naar zo’n vijftig boeken, ingesproken door Peter van den Dool. Het aanbod is wel wat verouderd, gezien de voorliefde voor K. Norel en Sj. van Duinen.

Gratis audioboeken zijn te vinden op onder meer YouTube en Spotify. De kwaliteit is wisselend en het is lastig zoeken. Maar wie de titel en de schrijver weet, kan hier –kosteloos– terecht.

3. Sociale media

Uitgevers, boekhandels en schrijvers benutten de mogelijkheden van sociale media volop. Natuurlijk om boeken te promoten, en dat kan op veel manieren. Positieve recensies van een boek worden grif gedeeld. Boekhandels plaatsen een foto online van het nieuwste, langverwachte boek van een schrijver. En de schrijver zelf twittert een fotootje van het uitzicht tijdens het schrijven van het volgende boek. Of vraagt volgers om tips. Schrijver en lezer staan in rechtstreeks contact.

Beginnend schrijvers kunnen ervoor kiezen om tijdens het schrijven anderen mee te laten lezen. Of zelfs mee te laten schrijven. Tal van sites bieden hier opties voor. Vergelijk het met een Wikipediapagina die telkens aangepast en verbeterd wordt. Zo krijgt het boek steeds meer vorm doordat mensen meelezen en suggesties aandragen.

Lezers die graag bijhouden wat ze lezen, kunnen terecht op goodreads.com, of de gelijknamige app. Maak een profiel aan, voer de boeken in die je las en beoordeel ze. Op basis van de gemaakte recensies krijg je andere boeken te zien die passen bij je interesse. Deze kun je toevoegen aan je verlanglijstje. Anderen kunnen je volgen en op je reageren. Met elkaar kun je ”challenges” aangaan, waarbij je afspreekt binnen een termijn een aantal boeken te lezen. Of om een weekend te ”binge-lezen”: razendsnel een hele boekenserie lezen. Een trend die vooral bij jonge vrouwen populair is. Via Instagram en boekensites als Hebban houden de lezeressen elkaar op de hoogte van hun vorderingen en wisselen ze ervaringen uit.

Op Boeken Bloggenderwijs houdt een aantal christelijke boekenfanaten een blog bij over de boeken die ze lazen. Inmiddels zijn er zo’n honderd boeken van commentaar voorzien. Jan Jaap Karsten, werkzaam bij uitgeverij Jongbloed, las als laatste ”De levens van Jan Six” van Geert Mak. Hij vindt het boek van zeldzame kwaliteit, al stoort hij zich enigzins aan de speculaties die Mak maakt, bijvoorbeeld over de liefdes van Jan.

4. Printen op maat

Waarom een grote oplage van een boek drukken terwijl niet zeker is of alles verkocht wordt? Sommige uitgevers gaan pas drukken als er een bestelling binnen is. Door moderne technieken en printapparatuur kunnen uitgevers het zich permitteren minder courante uitgaven niet langer op voorraad te hebben. Geen voorraden, geen opslagkosten en geen kapitaal dat vastzit in voorraad. En dat terwijl een boek binnen 24 uur na bestelling geleverd kan worden. Er zijn zeker 200 uitgeverijen die werken met ”printing on demand”.

Bookstore, eigendom van de Erdee Media Groep, is een van die sites waar boeken van de uitgeverijen De Banier, Boekencentrum, Jongbloed en Kok-Ten Have per stuk worden gedrukt. Bookstore beperkt zich voornamelijk tot oude, niet meer beschikbare theologische werken. Je kiest een boek uit op de site en maakt vervolgens de keuze om het als e-book aan te schaffen of het te laten drukken. Zelfs is het mogelijk om een gedeelte van een boek te laten afdrukken. Een aantal hoofdstukken A Brakel, een half boek van Van Ruler en nog wat Bavinck in één band behoort tot de mogelijkheden.

Schrijvers die geen uitgever kunnen vinden, of liever zelf alles in de hand houden, kunnen ook kiezen voor printen op maat. Diverse sites bieden hier mogelijkheden voor. Wie een kant-en-klare tekst en omslag inlevert, gaat pas betalen als er gedrukt wordt. Als het boek gedrukt is, zorgt de uitgever ervoor dat er een ISBN-nummer voor het boek komt en dat het boek in de onlineboekwinkels staat. Uitgevers rekenen voor begeleiding bij het schrijven, illustreren, helpen met de verkoop en dergelijke uiteraard wel tarieven.

5. Boek met extra’s

Digitaal en papier gaan soms ook hand in hand. Wellicht is het voorbarig om het een trend te noemen, maar een aantal voorbeelden laat zien dat ook bij het gedrukte boek nieuwe digitale technieken toegevoegde waarde hebben.

Bij het kinderboekenweekgeschenk 2015, het boek ”Per Ongelukt!” van Simon van der Geest, is een app voor tablets beschikbaar. De gratis applicatie bevat een extra hoofdstuk bij het boek. Met bewegende beelden en spannende muziek swipe je jezelf door het verhaal.

De kinderboekenweek van 2016 had ook een digitaal extraatje. Bij de aanschaf van een aantal geselecteerde boeken kreeg je gratis een virtualrealitybril, om een denkbeeldige realiteit te ervaren. Met deze VR-bril op, en het gebruik van een smartphone, stap je rechtstreeks in de 3D-wereld van het boek.

Door ”augmented reality” is het mogelijk om boeken een extra, digitale laag mee te geven. Wie bijvoorbeeld met een speciale app foto’s maakt van pagina’s in het natuurfotoboek ”De grote heide” krijgt tal van digitale extra’s over het natuurgebied te zien. Dat kunnen geluiden, achtergrondinformatie of filmpjes zijn. Of foto’s van de plek waar je staat in een ander seizoen. Je kunt het boek ook gewoon thuislaten en een wandeling plannen langs de plekken die in het boek worden beschreven.

Alle artikelen uit het thema "Boekenmarkt in beweging" vindt u hier.